Circa een half miljoen Nederlanders werd tijdens de Tweede Wereldoorlog in het kader van de arbeidsinzet door de Duitse bezetter gedwongen in Duitsland te werken. Naar schatting 30.000 van hen overleefden deze tijd ten gevolge van honger, ziekte, bombardementen en ontberingen niet. Zo langzamerhand zijn er steeds minder overlevenden die over deze, voor velen een vaak zware periode, kunnen vertellen. Chris Lenstra, geboren in 1924, kan dat nog wel, en heeft dat gedaan. Maar ook zijn oorlogsdagboeken en een bijzondere collectie afbeeldingen en documenten zijn bewaard gebleven.
Herinneringen doodgewone jongen
Niet ondergedoken
Chris Lenstra had kunnen onderduiken maar vond de risico’s voor de onderduikverlener en zijn familie te groot. Dus vertrok hij eind juni 1943 vanaf het Centraal Station in Amsterdam met in zijn koffer onder andere een schrift om een dagboek bij te kunnen houden. Dat dagboek werd feitelijk de voortzetting van zijn eerste dagboek waar hij 1 september 1939 als 15-jarige mee was begonnen. In Duitsland hield hij nauwgezet zijn dagelijks leven bij op papier. Hij zat regelmatig in angst dat zijn dagboek bij controles zou worden gevonden, maar gelukkig bleef hem dat bespaard.
Tewerkgesteld bij Preschona in Berlijn
764 Dagen geeft een goede beschrijving van het leven van dwangarbeiders zoals Chris Lenstra in Berlijn en later Neder-Silezië. Niet alleen het werk, maar ook het ontduiken ervan door sabotage en al dan niet geveinsde ziekte komen aan de orde. Het kwam Lenstra aan het einde van de oorlog duur te staan. Hij werd vanuit Durchgangslager Rehbrücke (De ‘Hel van Rehbrücke’) tewerkgesteld bij Preschona in Berlijn en vanaf november 1943 in Peterswaldau in Neder-Silezië (na WO II Piescyze in Polen) waar de fabriek, zoals zovele, naar werd overgeplaatst omdat Berlijn door de vele bombardementen te gevaarlijk was geworden. Zowel in Berlijn als Peterswaldau maakte Lenstra tientallen bombardementen mee waarvan hij er enkele ternauwernood overleefde. Het werken in de fabriek was zwaar; er werd veel van de dwangarbeiders gevergd, bovendien waren er de honger en heimwee die de mannen geregeld parten speelden.
Overgeplaatst naar Neder-Silezië
Philips-Kommando
Bijzonder waren de contacten die Lenstra in het geheim onderhield met verschillende joden, onder andere een groep van het Philips-Kommando. Deze mensen werden in Auẞenlager in de buurt van Reichenbach gevangengehouden en moesten eveneens dwangarbeid verrichten. Na hun bevrijding boden de Philips-mensen Lenstra en een mededwangarbeider een plaats aan in de bus die hen naar Praag en vervolgens naar Nederland zou repatriëren. Helaas mislukte deze afspraak en verongelukte de bus in de omgeving van Praag zoals Lenstra en een mededwangarbeider later aan de weet zouden komen.
Rode Leger
Dolnośląskie, Polen
Boek: 764 Dagen – Margreet Lenstra
Website: www.764dagen.nl