Het eerste transport vanuit Mechelen naar Auschwitz

Op 4 augustus 1942 vertrok het eerste transport vanuit de Belgische Dossinkazerne richting Polen. Deze trein vervoerde 999 Joodse mannen, vrouwen en kinderen en had als bestemming concentratiekamp en vernietigingscentrum Auschwitz-Birkenau. Vandaag is het precies tachtig jaar geleden dat dat transport plaatsvond.

Tussen 1942 en 1944 diende de Dossinkazerne in Mechelen als verzamelkamp voor duizenden Joden en Roma. Na het eerste transport volgden er nog 27 transporten waarbij in totaal 25.843 mensen werden gedeporteerd. Slechts 1 op 20 overleefde de deportatie.

Holocaust-museum Kazerne Dossin vindt het van belang om de transporten te blijven herdenken. Museumdirecteur Tomas Baum:

“Vanuit onze gedeelde geschiedenis is het zinvol om als samenleving stil te staan bij de raciale vervolging uit deze periode. Verschillende mechanismen die hiertoe hebben bijgedragen zoals racisme, uitsluiting van bevolkingsgroepen, discriminatie omwille van afkomst, geloof, overtuiging, huidskleur, geslacht, geaardheid spelen ook vandaag. We zijn geen geheugenlozen en kunnen niet onverschillig blijven. Het delen van verhalen van en over slachtoffers, hen een gezicht geven, is een manier om erkenning te geven en onze gevoeligheid aan te scherpen.”

Het museum verzamelt al lange tijd foto’s en verhalen van personen die onderdeel uitmaakten van het eerste konvooi. Dit jaar vond men één portret, het portret van Osias Sonderling. Ten tijde van het transport was hij 32 jaar oud. Sonderling overleefde de oorlog niet. In november 2022 wordt zijn foto – samen met die van veel andere gedeporteerden – tijdens een plechtige ceremonie toegevoegd aan een Portrettenmuur bij het museum.

Ontsnapping

Een van de 999 gedeporteerden, de zestienjarige Hanna Karpowitz, wist tijdens de reis te ontsnappen. Deze Duitse Joodse vluchteling uit Brussel, had zich met haar oproepingsbrief voor tewerkstelling aangemeld in de Dossinkazerne. Ze accepteerde haar lot echter niet en sprong uit de rijdende trein. Haar vlucht was helaas van korte duur. Ze werd opnieuw gevangengenomen en gedeporteerd met het volgende transport. Daarna ontbreekt elk spoor.

Veel Joden werden naar de Dossinkazerne gelokt met een tewerkstellingsbevel. Ook Alfred Israel Rosendahl ging hierop in. Met zijn Arbeitseinsatzbefehl nr. 92 in de hand, kwam hij als eerste op de transportlijst te staan. Bij zijn aankomst in Auschwitz, werd hij samen met 743 andere gedeporteerden geselecteerd voor arbeid in het concentratiekamp. Hij stierf na veertien dagen gevangenschap.

Van de 999 gedeporteerden van het eerste transport, overleefden slechts acht personen meer dan twee jaar gevangenschap in de kampen.