Aeschylus – Griekse tragediedichter

Aeschylus (of: Aischylos) is de oudste van de drie grote klassieke Griekse tragediedichters. Hij wordt ook wel aangeduid als de ‘grondlegger van de klassieke Attische tragedie’ of, meer algemeen, de ‘vader van de Griekse tragedie’, hoewel die laatste titel soms ook aan de dichter Thespis wordt gegeven.

Aeschylus werd rond 525 v.Chr. geboren in Elefsina (Eleusis). Hij was van adellijke komaf en vocht in het jaar 490 tegen de Perzen tijdens de beroemde Slag bij Marathon. Een van zijn broers, Kynegyros, stierf tijdens deze beroemde slag een heldhaftige dood nadat hij achter een Perzisch schip aanging dat probeerde te ontsnappen.

De Griek nam later ook deel aan de zeeslag bij Salamis, waarbij een andere broer, Ameinias, faam verwierf door met zijn schip als eerste de Perzische vloot aan te vallen. Aeschylus dankt zijn beroemdheid niet zozeer aan zijn acties op het slagveld, maar meer aan zijn pennenvruchten. Zijn militaire ervaringen nam hij echter wel mee. Zo verwerkte hij de ervaringen die hij opdeed tijdens de slag bij Salamis bijvoorbeeld in zijn beroemde werk De Perzen. Dit is het oudste toneelstuk van de dichter dat bewaard is gebleven.

De verhalen van Aeschylus zijn voor een groot deel ontleend aan de Griekse mythologie en aan de Trojaanse en Spartaanse sagenkring. Volgens een legende zou de god Dionysos in een droom ooit aan de Griek zijn verschenen. Die werkte toen nog als eenvoudige landwerker in de wijngaarden. Dionysos vroeg hem echter een toneelstuk te schrijven, waarna Aeschylus inderdaad begon te dichten.

Aeschylus maakte al snel naam als tragediedichter én hij veranderde de regels. Tot die tijd betrad normaal gesproken slechts één toneelspeler het podium, die vervolgens een dialoog aanging met het koor. Aeschylus voegde hier een toneelspeler aan toe en maakte de dialogen daarmee een stuk dynamischer. Ook bepaalde hij dat iedere dichter een trilogie moest schrijven.

De Griek had een hoge productie en zou maar liefst dertien keer het belangrijke jaarlijkse toneelfestival van de Dionysia in Athene winnen. Volgens de filosoof Flavius ​​Philostratus stond Aeschylus hierdoor in zijn tijd al bekend als de ‘Vader van de Tragedie’. De dichter schreef waarschijnlijk meer dan negentig tragedies, waarvan negenenzeventig titels bekend zijn. Slechts zeven werken zijn echter overgeleverd.

Oresteia

Het bekendste overgeleverde werk is de trilogie de Oresteia, bestaande uit de delen Agamemnon, Offerplengsters en Goede Geesten (Eumeniden). In dit werk staat de moord op Agamemnon centraal. Als deze mythologische vorst na de Trojaanse oorlog terugkeert naar huis, neemt zijn echtgenote Klytaimnestra hem mee naar het badhuis, zodat de vermoeide Agamemnon het stof van zijn lichaam kan spoelen. Onverwachts gooit zijn vrouw dan echter een net over hem heen, waarna de nieuwe minnaar van Klytaimnestra, Aegisthus, de koning met zijn zwaard dood. Klytaimnestra hakt hierna eigenhandig Agamemnon’s hoofd af.

Thema’s als wraak en vergelding spelen in Oresteia een belangrijke rol. Centraal hierin staat de ontwikkeling van de held Orestes, de zoon van Agamemnon, die net als zijn zus Electra vastbesloten is de dood van zijn vader te wreken.

Prometheus

Een ander bekend toneelstuk van Aeschylus is Prometheus geboeid. De dichter schreef dit werk vermoedelijk tegen het eind van zijn leven. Zoals de titel al aangeeft staat in dit werk de god Prometheus centraal, die tot frustratie van de oppergod Zeus de mensheid het vuur heeft geschonken. Voor straf wordt de god vastgeketend aan een rots.

In het toneelstuk wordt Prometheus bezocht door verschillende goden, waaronder de oude zeegod Oceanus en Hermes, de boodschapper van de goden. Aeschylus zet Zeus neer als een zeer toornige god met tirannieke trekken en presenteert Prometheus als een god die geestelijk niet kapot te krijgen is. Ondanks zijn zware straf blijft hij zich koppig verzetten tegen de wil van Zeus.

De tragedie Prometheus geboeid is, net als veel ander werk van Aeschylus, verschillende keren vertaald in het Nederlands, onder meer door prominenten als Isaäc da Costa (1820), P.C. Boutens (1912) en Gerrit Komrij (1983).

De dood van Aeschylus

Aeschylus overleed in 456 in Gela, op Sicilië. Volgens een legende gebeurde dat (toepasselijk) op tragische wijze. Een arend die net een schildpad had gevangen zag de schedel van de dichter aan voor een grote steen. In de hoop het harde schild van zijn prooi te kraken, liet de roofvogel de schildpad op het hoofd van de Griek vallen. De dichter overleefde deze bizarre gebeurtenis niet.

Twee van Aeschylus’ zonen maakten ook naam als tragediedichter: Euaeon en Euphorion. Laatstgenoemde won in 431 v.Chr. ook het jaarlijkse toneelfestival en versloeg daarbij de prominente dichters Sofokles en Euripides, die samen met Aeschylus de grote drie van de klassieke Griekse tragedie vormen.

Bronnen ▼