Prometheus, de Titaan die het vuur stal van de goden

De mythische figuur Prometheus speelt een belangrijke rol in de Griekse mythologie. Onder meer in de mythe van de doos van Pandora. Wie was Prometheus?

Prometheus was een zoon van de Titaan Iapetus en broer van onder meer de mythische figuren Atlas en Epimetheus. Laatstgenoemde trouwde met Pandora, de eerste vrouw, die dus de schoonzus van Prometheus was. Prometheus dankte zijn onsterfelijkheid aan de centaur Chiron.

Prometheus: ‘Hij die vooruitdenkt’

In de oorlog tussen de Olympische goden en de Titanen kozen enkele Titanen de kant van de Olympiërs. Een van hen was Prometheus, wat letterlijk ‘hij die vooruitdenkt’ betekent. Hij voorzag dat de Olympische oppergod Zeus de strijd ging winnen en was zo wijs om diens kant te kiezen. Na de strijd beloonde Zeus de Titaan door hem toestemming te geven verschillende levensvormen op de aarde te scheppen.

Prometheus maakte met toestemming van de oppergod eerst dieren. Vervolgens besloot hij ook rechtopstaande figuren te creëren, naar het voorbeeld van de goden. Volgens een verhaal blies Prometheus de mens hierna, zonder dit vooraf te overleggen, ook de levensadem in. Zeus was hierover erg ontstemd. Volgens sommige lezingen was het bedrog van Prometheus de hoofdreden dat de oppergod het niet zo op had met de mensheid. Andere verhalen vermelden dan weer dat de godin Athene de mens het leven schonk.

Prometheus roofde het vuur uit de hemel

Prometheus stond bekend als een grote helper van de mensheid. Toen hij merkte dat de stervelingen veel van hun goede vlees aan de goden schonken, waardoor er nauwelijks wat voor henzelf overbleef, besloot de Titaan te hulp te schieten. Prometheus adviseerde de mens om het afval en de beenderen van de geofferde dieren te verpakken in een laag blank vet. De eetbare stukken moesten ze vervolgens verstoppen in een maag, het deel dat als het minst waardevol werd beschouwd. Hierna moesten ze Zeus een keus laten maken tussen een van de twee delen. De oppergod koos vanzelfsprekend voor het pakket met de lekker ogende vetlaag. Toen de god er achterkwam dat hij zichzelf zo had opgezadeld met het minst lekkere deel, ontstak hij in woede.

“Laat die verderfelijke mensen voortaan maar rauw vlees eten.”

…schreeuwde hij en nam al het vuur op aarde weg en bracht het over naar de Olympus. Opnieuw schoot Prometheus de mensheid echter te hulp. Speciaal voor de mens sloop hij op een dag de berg van de goden op en nam een klein beetje vuur mee naar de aarde. Al snel werd het vuur onder de mensen verspreid en zag Zeus op allerlei plekken rookwolken opstijgen.

Deze diefstal kwam de mensenhelper duur te staan. Zeus was razend en liet Prometheus voor straf met onbreekbare ketenen vastbinden aan een rots in de Kaukasus. Iedere dag werd zijn lever er door een adelaar uitgerukt, waarna het orgaan ’s nachts weer aangroeide om vervolgens weer uit zijn lichaam te worden weggetrokken. Deze straf zou eeuwig duren… Dat was althans de bedoeling. Na driehonderd eeuwen bevrijdde de held Heracles de Titaan Prometheus uiteindelijk uit zijn benarde positie. Heracles schoot de roofvogel uit de lucht met zijn pijl en boog waardoor Prometheus eindelijk kon ontkomen.

Volgens een ander verhaal werd Prometheus bevrijd door Zeus omdat hij een geheim kende dat zeer belangrijk was voor de oppergod. Dit geheim was dat Zeus onttroond zou worden door een kind dat de nimf Thetis hem baarde.

Doos van Pandora

Nadat Zeus de Titaan had gestraft voor de diefstal van het vuur, was zijn woede overigens nog niet gestild. De godheid besloot de mensheid zelf ook te straffen. Hij verzocht de andere goden een vrouw te maken. En dat was nog niet alles: deze eerste vrouw kreeg een doos mee waarin iedere godheid een gruwelijk geschenk had verstopt. Zoals ziekten, misoogsten, honger en allerlei (natuur)rampen. Dit kwam bekend te staan als de ‘doos van Pandora’. Hoe het hier verder mee ging lees je hier.

Boek: De grote mythologie encyclopedie – Arthur Cotterell

Video: De mythe van Prometheus

Bronnen