Agnosticisme – Wat gelooft een agnost?

Personen die niet in een god geloven noemen zich soms een atheïst of een agnost. De twee verschillen wezenlijk van elkaar. Een atheïst ontkent het bestaan van een godheid, terwijl de agnost gelooft dat de mens niet zeker kan weten of het bovennatuurlijke, inclusief een god, kan bestaan.

“…de leer van de onkenbaarheid van de werkelijkheid voor zover die niet met een wetenschappelijk instrumentarium valt te registeren.” – Cultureel Woordenboek

Het moderne agnosticisme ontwikkelde zich in de negentiende eeuw in Engeland. Het begrip werd voor het eerst gebruikt door de Engelse bioloog en darwinist Thomas Huxley die later ook een essay over dit onderwerp publiceerde: Agnosticism (1889). Hij stelde hierin dat de vraag of er een God is niet “onoplosbaar” is. Hoewel hij het woord agnosticisme introduceerde, bestond het idee toen al zeker drieduizend jaar. In hindoeïstische Veda’s uit de periode 1500-500 v.Chr. zijn bijvoorbeeld al teksten te vinden waarin sceptisch wordt gekeken naar de mogelijkheid om fundamentele vragen over het bestaan te beantwoorden. En ook bij Griekse filosofen zijn al agnostische ideeën terug te vinden. Zo wordt de Griekse denker Xenophanes wel eens de eerste agnost genoemd. Hij schreef ooit:

Vandaag de dag worden personen die twijfelen over het bestaan van een god en nog “zoekende” zijn wel eens agnost genoemd. Dit lijkt echter niet helemaal terecht aangezien een agnost niet de ambitie heeft een antwoord te vinden op de vraag of er een god bestaat. Die vraag is volgens hem immers onbeantwoordbaar.

‘Luie atheïsten’

Cynische atheïsten zeggen wel eens dat een agnost een luie atheïst is. De agnost zou zich er volgens die zienswijze wat makkelijk vanaf maken door gewoon te stellen dat hij “het allemaal niet zeker weet”. Zo schreef oudhistoricus Anton van Hooff, tevens voorzitter van de atheïstisch-humanistische vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte, in 2011 bijvoorbeeld in het NRC:

“Het agnosticisme, op het eerste gezicht het toppunt van redelijkheid, is een gebrek aan geestelijke moed. In dit opzicht onderscheidt het zich niet van godsgeloof. Net als godsgeloof is het een laffe vorm van onwetendheid. Ik weet het niet, dus het moet God zijn. De echte godvrije durft gewoon te zeggen dat hij veel (nog) niet weet, maar hij neemt God niet in aanmerking.”

Anderen stellen dan weer dat het juist moedig is om het bestaan van iets onwaarschijnlijks toch voor mogelijk te houden. Jean Wagemans, filosoof en docent argumentatietheorie aan de Universiteit van Amsterdam:

“Geestelijke moed? Om van iets dat ‘zeer onwaarschijnlijk’ is te denken dat het ‘helemaal niet’ bestaat? Het zou vele malen moediger zijn om de andere kant op te redeneren. En van iets dat ‘zeer onwaarschijnlijk’ is te durven denken dat het wèl bestaat.” – Nu.nl 14 juni 2011

Ook interessant: Atheïsme – Betekenis & voorbeelden

Bronnen ▼