Als een bok op de haverkist

Als je ergens op zit ‘als een bok op de haverkist’, houdt dat in dat je iets heel graag wilt hebben. Je kunt iets niet loslaten en zit er bovenop.

Men denkt dat de uitdrukking is ontleend aan de situatie dat een bok zo’n trek heeft in een paar happen haver, dat hij telkens met zijn kop tegen de haverkist aan stoot.

Deksel haverkist op kop van bok

Het gezegde waarom een bok een haverkist ramt met zijn hoornen, ko​​mt voor in het boek Zinne-beelden, oft Adams appel van Jan van der Veen uit 1642. In het betreffende gedicht krijgt de bok een deksel van de haverkist op zijn kop:

“Den Bok die gaat fich op de haver-kift vertoomen,
Omdat het deksel hem wat hart viel op syn hoornen,
Tervvyl den snoeper eedt soo valt het deksel toe,
De kop raakt inde klem, en springt ‘ken wet niet hoe,
Flok aerselt hy te rug (de kiste salt bekoopen,
En komt met groot gevvelt en kracht daar tegen loopen.”

Vasthoudend

De haverkist is de sigaar. Met een flinke aanloop ramt de bok met zijn hoorns en kop tegen de kist aan. de bok neemt een aanloop en stoot er met zijn kop tegenaan. Het enthousiasme en de agressie van de bokaanval op de haverkist is later vermoedelijk overdrachtelijk gebruikt.

Aanvankelijk betekende ‘als een bok op de haverkist’ in dit verband dat iemand ruw werd behandeld. Die betekenis is nu veranderd in iemand die ‘ergens bovenop’ zit, zich heel gedreven opstelt – soms een beetje té gedreven – en die vasthoudend is. Iemand waakt en is alert om een situatie niet voorbij te laten gaan.

~ Johan de Jong

Lees ook: Historische uitdrukkingen
Boek: Over de herkomst van onze spreekwoorden & gezegden
Overzicht van boeken over de (Nederlandse) taalgeschiedenis

Bronnen ▼