Amalia van Solms was de vrouw van stadhouder Frederik Hendrik en de moeder van Willem II van Oranje. Zij had veel invloed op het leven aan het hof en op het leven van haar kinderen en kleinkind, de latere koning-stadhouder Willem III.
In 1619 werd de keurvorst gekroond tot koning van Bohemen. Toen hij kort daarop de Slag op de Witte Berg verloor werd hij echter verbannen. Omdat hij hierdoor maar één winter koning was, werd hij bekend als de ‘winterkoning’.
,Aangezien Frederik een neef was van de Nederlandse stadhouder Maurits kwam het stel – inclusief hofhouding – na wat omzwervingen naar Den Haag. Amalia kwam ook mee als hofdame van ‘winterkoningin’ Elizabeth Stuart. Hier maakt zij al snel kennis met de jongere broer van stadhouder Maurits: Frederik Hendrik. De twee kregen een verhouding.
Frederik Hendrik was – net als zijn broer Maurits – ongebonden en ongehuwd. Op het sterfbed van Maurits liet die hem echter beloven dat hij snel zou trouwen. Deed hij dit niet, dan zou Maurits alsnog trouwen met zijn maîtresse en zouden hun kinderen in aanmerking komen voor troonsopvolging. Hierop trouwde Frederik Hendrik met Amalia van Solms.
Het Haagse hofleven
Op dat moment stelde het Haagse hofleven niet veel voor. Dit in tegenstelling tot het hof van de winterkoning en -koningin dat Amalia gewend was. Amalia wilde dit veranderen en hoopte hierdoor het stadhouderschap wat meer aanzien te geven. Hierin werd zij erg geïnspireerd door Elizabeth Stuart. Er ontstond zelfs een stevige concurrentie tussen beide dames, toen Amalia met Frederik Hendrik trouwde. Zij was immers ‘maar’ een hofdame. Stuart liet haar dit graag merken door altijd een ereplaats op te eisen bij speciale gebeurtenissen en buitenlandse gasten gingen altijd eerst bij de winterkoningin op audiëntie, voordat ze het stadhouderlijke paar ontmoetten. Deze rivaliteit vergrootte vermoedelijk Amalia’s behoefte aan koninklijke allure.
Lees ook: Den Haag Hofstad: Vrouwen aan het hof
Het echtpaar hield veel van kunst en bouwen en dus werden er verschillende paleizen gebouwd, zoals het Huis ter Nieuburgh in Rijswijk en Huis ten Bosch. Bestaande paleizen werden opgefrist met schilderijen en porselein. Rond 1650 bezat het stel ongeveer vijfhonderd schilderijen. Niet alleen van een typische Nederlandse schilder zoals Rembrandt, maar ook van Vlaamse schilders als Peter Paul Rubens en Anthonie van Dijck.
Het huwelijk tussen Amalia en Frederik Hendrik was waarschijnlijk gelukkig. Ondanks dat Frederik Hendrik er – net als Maurits – een nogal losbandig leven op na hield, leek hij na zijn huwelijk helemaal getemd. Als hij een paar maanden per jaar op veldtocht ging, wilde hij geen vrouwen in de buurt hebben.
Politiek was Amalia’s invloed tijdens het stadhouderschap van haar man aanvankelijk niet zo heel groot. Dit veranderde toen Frederik Hendrik in 1640 jicht kreeg en waarschijnlijk ook alzheimer. Amalia verving hem regelmatig en was ook zeer nauw betrokken bij de Vrede van Münster die een einde maakte aan de Tachtigjarige Oorlog. Voor haar inspanningen kreeg ze zelfs van de Spanjaarden een kasteel in Turnhout.
Oranjezaal
In 1647 overleed Frederik Hendrik. Op dat moment werd er druk gebouwd aan Huis ten Bosch. Amalia besloot ter nagedachtenis aan haar man een mausoleum te maken van de Oranjezaal. Deze ontvangsthal hangt nog altijd vol met schilderijen van het echtpaar.
Na het overlijden van Frederik Hendrik werd zijn zoon Willem II stadhouder. Deze overleed echter al na een paar jaar, waarna het stadhouderschap werd afgeschaft. Kort hierna werd Amalia’s kleinzoon geboren: Willem III. Hier liet zij ook weer haar invloed gelden. Haar schoondochter Maria Stuart – met wie zij overigens niet op goede voet stond – wilde het jongetje Karel noemen, naar haar vader. Maar door Amalia’s vasthoudendheid werd het Willem. De dames hadden gezamenlijk de voogdij over hem en hadden veel strijd onderling. In 1660 overleed Maria en kreeg Amalia samen met een aantal ooms de voogdij over haar kleinzoon. In de praktijk was zij volledig verantwoordelijk voor zijn opvoeding.
Tijdens het stadhouderloze tijdperk onderhield Amalia goede relaties met Johan de Witt – die het stadhouderschap afschafte – en ook met verschillende Europese koningshuizen.
Amalia had veel invloed op haar kleinzoon en maakte het nog mee dat hij in 1672 toch stadhouder werd, nadat het volk na het rampjaar weer behoefte had aan een Oranje. Drie jaar later, in 1675, overleed Amalia op 73-jarige leeftijd en werd zij bijgezet in de grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft. Ze kreeg niet meer mee dat haar kleinzoon de machtigste Oranjevorst uit de geschiedenis zou worden en in 1689 ook tot koning van Engeland werd gekroond.
Amalia van Solms galerij
In het gebouw van de Eerste Kamer is een galerij genoemd naar de voormalige ‘first lady’, de Amalia van Solms galerij. Hier hangen verschillende schilderijen van vrouwen uit het hofhouding van Frederik Hendrik en Amalia. Ook hangt er een schilderij van Willem van Nassau-Lalecq, de oudste biologische zoon van Maurits.
Boek: Rivalen aan het Haagse Hof: Elizabeth Stuart & Amalia von Solms
