Koningin Emma

Emma van Waldeck-Pyrmont werd op 2 augustus 1858 in het Duitse Arolsen geboren. Ze was de moeder van koningin Wilhelmina en tussen 1890 en 1898 koningin-regentes van Nederland. Ze werd bekend als ‘koningin Emma’ en ‘koningin-moeder’.

Emma wordt geboren als dochter van George Victor (Vorst van Waldeck en Pyrmont) en Helena (Prinses van Nassau-Weilburg). Emma’s grootmoeder is de kleindochter van Prinses Carolina van Oranje-Nassau, waardoor Emma rechtstreeks afstamt van het Huis Oranje-Nassau. Ze krijgt van huis uit een hele strenge opvoeding met veel plichtbesef.

In 1879 komt de Nederlandse koning Willem III bij via Emma’s oudere zus Pauline bij Huize Waldeck-Pyrmont terecht. Willem III is eerder al getrouwd geweest met Sophia van Württemberg, die twee jaar eerder overlijdt. Bij haar krijgt hij drie zoons: Willem (1849-1879), Maurits (1843-1850) en Alexander (1851-1884). Omdat twee van zijn zoons al zijn overleden zoekt hij een nieuwe vrouw om de troonsopvolging veilig te stellen. Hij laat zijn oog op Emma vallen en vraagt haar ten huwelijk. Dit huwelijk vindt plaats op 7 januari 1879. Emma heeft een goede invloed op de wrokkige koning, waardoor hij zelfs de bijnaam ‘de Goede’ krijgt.

In 1880 wordt Wilhelmina geboren. Vier jaar later overlijdt Wilhelmina’s enige nog levende broer Alexander en wordt zij dus troonopvolgster. Vanaf dan wordt haar opvoeding nog strenger. Emma word aangesteld als voogd en regentes van Wilhelmina in verband met de hoge leeftijd van haar vader.

Na een kort ziekbed, waarbij Emma haar man liefdevol verzorgt overlijd Willem III in 1890 en wordt Emma koningin-regentes tot Wilhelmina’s achttiende verjaardag. Emma is dan het eerste vrouwelijke staatshoofd van Nederland.

Koningin Emma als regentes

Emma probeert zoveel mogelijk te regeren in de geest van haar overleden echtgenoot. Emma is wel – meer dan haar man – toegankelijk. Iedereen mag haar aanspreken en ze opent zoveel mogelijk haar eigen post. Ook onderhoudt ze veel contacten met de ministers en bemoeit ze zich met de de formatie. Drie keer moet ze namelijk een kabinet formeren. Bij één daarvan bepaalt ze onder meer wie de formateur is, tot ongenoegen van sommigen. Een persoonlijke adjudant J.E.N. baron Sirtema van Grovestins zegt later: “Zij verenigt een vaste wil met een zachte vorm, waaraan wij niet gewend waren”

Koningin Emma heeft ook een goede invloed op de populariteit van het koningshuis. Waar haar overleden echtgenoot nog wel eens mensen wegjaagde, is zij benaderbaar. Ook voor Wilhelmina vindt ze publieke optredens belangrijk en daarom neemt ze haar van 1891 tot 1896 mee langs alle elf provincies. Ze maakt van het koningshuis een nationaal symbool van eenheid.

Als Wilhelmina 16 jaar oud is, besluit Emma dat haar jeugd nu wel voorbij is, zodat ze nog twee jaar heeft om Wilhelmina klaar te stomen voor het koningschap.

Koningin-moeder

Als Wilhelmina in 1898 koningin wordt trekt Emma zich langzaam terug. Wilhelmina trouwt in 1909 met prins Hendrik, waarna Emma vertrekt naar Paleis Het Lange Voorhout. Na de geboorte van Juliana wordt bepaald dat, bij het overlijden van Wilhelmina voordat Juliana meerderjarig is, Emma weer regentes wordt. Dit in plaats van haar vader, prins Hendrik. Emma doet in haar leven veel liefdadigheidswerk, vooral ter bestrijding van tuberculose. Zo maakte ze bijvoorbeeld het eerste grote Nederlandse sanatorium financieel mogelijk. Het huidige Emma Kinderziekenhuis AMC in Amsterdam is naar haar genoemd vanwege haar werk.

Koningin Emma overlijdt op 20 maart 1934 aan een longontsteking. Na haar dood worden in opdracht van Wilhelmina twee Nederlands-Indische bankbiljetten van 10 en 20 gulden met de afbeelding van koningin Emma uitgegeven.

• Boek: Emma. Hoedster van Wilhelmina’s erfenis
• Boek: De Oranjes, de canon van ons koninklijk huis
• Lees ook: Het bewogen leven van koningin-regentes Emma
• Boekentip: 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis