Michiel van Straten

Boekfragmenten·Maritieme geschiedenis·Populair·Uitvindingen·Weer

De uitvinding van de weersverwachting

Vroeger zorgden de Griekse goden voor het weer. Zeus deed de hemel bliksemen, Boreas wás de noordenwind en zorgde voor stormen en golven, Zephyrus blies uit het westen, en Eurus en Notus uit oost en zuid.

Pendule van Foucault in het Panthéon in Parijs

Frankrijk·Populair·Uitvindingen

Léon Foucault liet draaiing van de aarde zien

De Franse natuurkundige Léon Foucault is één van de namen die de Fransen hebben geëerd met een plek op de Eiffeltoren – 72 grote mannen hebben de eer gekregen om dit icoon van Frankrijk in gouden letters op te mogen sieren en als zodanig vereeuwigd te worden. Maar Foucault’s ster is nog hoger gerezen: er is zelfs een maankrater naar

Eerste Wereldoorlog

Machtiger dan de zon

De klok moest in het voorjaar een uur vooruit gezet worden (en in het najaar een uur terug), zodat de mensen ’s ochtends zouden kunnen profiteren van het vroege zonlicht en ‘s avonds een uur minder gebruik hoeven maken van energievragend kunstlicht.

Politieke geschiedenis·Populair

Waarom kunnen we niet objectief stemmen tijdens verkiezingen?

‘De werkelijkheid is slechts een illusie, zij het een heel hardnekkige’ zei Albert Einstein eens. En hij wist wel iets van relativiteit. Hoewel we vaak denken objectieve beslissingen te nemen, lukt dat ons maar moeilijk. Zoals met het uitbrengen van onze stem tijdens verkiezingen.

Politieke cartoon waarmee de 'gerrymander' wordt verbeeld

Cartografie·Opinie·Politieke geschiedenis

Lesje legale verkiezingsfraude

Dat een verkiezingsoverwinning ook monsterlijk kan zijn, is in 1812 geillustreerd door gouverneur Elbridge Gerry. Vrijwel letterlijk: de truc waarop hij zijn overwinning behaalde staat sindsdien bekend als een Gerrymander, een monster met klauwen, vleugels en een drakenkop. Gerry’s partij won de verkiezing, ondanks dat die een minderheid van de stemmen had gekregen.

De aanbidding van de herders - Gerard van Honthorst, 1622

Kerst·Opinie

Kerstmis is een geweldige pr-stunt

We schuiven gewoon aan bij dat feestje; zoiets moet Dionysius gedacht hebben, toen hij besloot dat 25 december de geboortedag van Christus zou zijn.

Opinie·Populair

Waarom we geen weken van tien dagen hebben

Ik had een afspraak met mevrouw Daniëlle Briot, in het Observatorium in hartje Parijs. Mevrouw Briot was klein, zal achter in de zestig geweest zijn, met grijs haar en donkere wenkbrauwen boven haar intelligente blik. Haar grijsgroene ogen schoten heen en weer terwijl ze haar rappe monoloog probeerden te volgen.

Clipper Stad Amsterdam in vol ornaat – Foto: Rederij Clipper Stad Amsterdam

Maritieme geschiedenis·Opinie

‘Stad Amsterdam’ en de oude klippers

In de zomer van 1995 voer ik met mijn zeilboot Fugitive het IJ op, tijdens Sail Amsterdam. We kwamen net uit Engeland gevaren. Na een geslaagde eerste Noordzee-oversteek – we leefden nog – waren we gegroeid als relatief beginnende zeilers. We groeiden nog een stukje groter toen we plotseling, zonder dat we dat zo gepland hadden, met ons zeilbootje onderdeel

Cartografie·Religieuze geschiedenis

Een kaart van de evolutie

Plaatjes vertellen vaak praatjes. Duitse propagandakaarten uit de Tweede Wereldoorlog, het Amerikaanse antwoord daarop in Why we fight, verkiezingsfraude met Gerrymandering, The New Pentagon’s Map: allemaal misleiding en manipulatie. Maar gelukkig brengen cartografen niet alleen maar ellende.

Charles Booth (CC BY 4.0 - Wellcome Collection - wiki)

Cartografie·Opinie

Charles Booth stigmatiseerde. En redde er levens mee

Toen Charles Booth, de nieuwe voorzitter van de Royal Statistical Society, zich in de tweede helft van de negentiende eeuw in Londen vestigde, schrok hij van de grote verschillen in sociale omstandigheden van de Londenaren. Booth startte zijn eigen sociologisch onderzoek. Hij was waarschijnlijk iemand die niet snel tevreden was, want het duurde achttien jaar voordat hij zijn bevindingen publiceerde

Griekenland·Opinie

De sekte van Pythagoras

Pythagoras was niet alleen een getalenteerde wiskundige, maar zou ook een fundamentalistische romanticus blijken, als het gaat om het uitdragen en verdedigen van zijn wereldbeeld, dat voornamelijk uit getallen bestond.

Diagram uit 1862 dat het tijdverschil tussen Washington, D.C., U.S.A. en talrijke steden, verspreid over de hele wereld, in beeld brengt. (Publiek Domein - wiki)

Amerikaanse geschiedenis·Spoorweggeschiedenis

We hebben onze 24 tijdzones te danken aan de trein

Als de industriële revolutie een spin was, was het wereldwijd uitdijende spoorwegennet zijn web. Ongewild kregen de spoorwegen er direct een concurrent bij. Een concurrent, die met elke kilometer dat de trein voortraasde krachtiger werd. Hoe sneller de trein ging, des te prominenter was haar aanwezigheid. Het was de zon.

Opinie·Populair

Stanley Milgrams schokkende ‘Obedience to Authority’

Als jongvolwassene zag ik tijdens een psychologiecollege eens een opname van een beroemd geworden experiment van psycholoog Stanley Milgram. De beelden en geluiden van het experiment, dat ging over volgzaamheid, kwamen hard aan.

Maritieme geschiedenis·Opinie·Zeehelden

Het Behouden Huys: ja, gezellig!

Het Behouden Huys, gebouwd door de mannen van de Willem Barentsz expeditie in 1596 op Nova Zembla, had op het eerste gezicht zijn naam mee: je zag bij wijze van spreken het kaarslicht flakkeren door de van gordijnen voorziene raampjes. Maar de werkelijkheid boven de poolcirkel was niet die van ganzenbordende winteravondgezelligheid. Een poolreiziger zou dat later mooi verwoorden:

Maritieme geschiedenis

Ze liepen over hun zee van ijs

De winter van 1849 liet zijn sporen na in het Zuiderzeedorp Durgerdam. Drie ijsvissers raakten vast op de bevroren Zuiderzee en moesten vechten voor hun leven.

Opinie·Religieuze geschiedenis

Het perfecte getal 10

Getallen zijn voor sommige mensen meer dan een deel van het leven, ze zíjn het leven. De oude Griek Pythagoras was zo iemand; zijn visie was dat de hele wereld en alles daarop bestond uit getallen, te beginnen met de tonen die zijn lier voortbracht. Het leven leek volgens Pythagoras vrij eenvoudig in elkaar te zitten, als je mag afgaan

The Royal Observatory in Greenwich, Londen, met de rode tijdbal op het dak - Foto: CC/Steve F-E-Cameron

Opinie

‘In het zoeken naar tijd had men vooral tijd verloren’

Op 22 oktober 1884 koos de wereld voor de nulmeridiaan van Greenwich als standaard. Ontdekkingsschrijver Michiel van Straten ging op zoek naar de wetenschappelijke argumenten voor deze keuze. Hij kwam tot een verrassende conclusie. Greenwich Enige tijd geleden was ik in Greenwich. In de Royal Observatory mocht ik een kijkje nemen in het volledige verslag van de International Conference held

Inca's·Opinie

De Rijke Berg van armoede

Geld heeft een opmerkelijke reputatie. Twee, eigenlijk. Enerzijds wil het overgrote deel van de mensheid er bij voorkeur zoveel mogelijk van bezitten, of in elk geval ruim voldoende om aan zijn behoeften te voorzien – behoeften die opschuiven naar andere categorieën naarmate we over meer financiële armslag beschikken. En iets meer of veel meer dan ruim voldoende is ook goed.

Meetlint (CC0 - Pixabay - andreas160578)

Cartografie·Opinie

Tien verdwenen dagen

Getallen, tijdsaanduidingen, maten en geldbedragen lijken objectieve waarheden. Maar dat zijn ze niet. Ze zijn ontworpen naar de menselijke maat. Mythevorming, misverstanden, manipulaties en machtsvertoon liggen ten grondslag aan de richtingaanwijzers van ons dagelijks leven.