Er gaan dagen, ja weken voorbij zonder dat ik denk aan Willem van Oranje. Er gaan weken, ja maanden voorbij zonder dat ik op bezoek ga in Dordrecht. Maar gisteren ging ik er bij iemand op de koffie en in de tuin kwam ter sprake dat de stad een monument zou oprichten voor Willem van Oranje. “Dat is gek,” zei ik, “Ik wist niet dat die iets met Dordrecht had te maken.”
Daarop liep mijn gastheer leeg. Dat zijn stad nou net géén Oranje-stad was. Dat Dordt niets méér met Willem de Zwijger had te maken dan met de meeste treinreizigers, voor wie de stad immers ook weinig meer is dan een tussenstop op weg van Rotterdam naar Brabant. Dat Willem van Oranje weleens op doorreis in Dordt was geweest maar er verder weinig te doen had gehad. Ik probeerde nog een grapje maar het zat mijn gastheer merkbaar dwars dat zijn stad zou worden ontsierd met een monumentale tang op een varken.
Even later ging ik met een bevriend echtpaar lunchen en terwijl we naar een restaurant wandelden, kwam opnieuw het standbeeld voor Willem van Oranje ter sprake. Raar, vonden ze. Net als mijn eerdere gastheer wezen ze erop dat Dordt traditioneel weinig van de Oranjes moest hebben. Dit was de stad van de gebroeders De Witt. We konden wel even langs hun monument wandelen.
U ziet het hierboven. Als u goed kijkt, ziet u dat er bloemen liggen aan de voeten van de twee mannen. “Twee weken geleden was er een herdenking”, legde mijn gastvrouw uit, “en die was behoorlijk druk bezocht, veel drukker dan ze hadden verwacht.”
Strijd
Je bent nog geen anderhalf uur van huis en je bent in een andere wereld. Ik had van de monumentale strijd om Dordts verleden, die de plaatselijke gemoederen blijkbaar hoog deed oplopen, weinig meegekregen. Al was ik er niet helemaal mee onbekend: ik herinnerde me namelijk dat mijn collega Henk ’t Jong, historicus in Dordrecht, er onlangs een blogstukje aan had gewijd. Willem de Zwijger is in Dordrecht weleens voor een beleefdheidsbezoekje langsgekomen, schrijft ’t Jong, en is er één keer wat langer geweest. Dat is het.
De reden om desondanks een standbeeld in Dordrecht op te richten voor Willem van Oranje lijkt te zijn dat de Staten van Holland hier in 1572 samenkwamen. Dat is een vrij bekende vergadering geweest, maar Willem de Zwijger was er niet bij aanwezig. Dat bij de vergadering iets is besloten over de verdediging van de gewetensvrijheid, zoals Herman Pleij beweert, is pure geschiedvervalsing, zoals ’t Jong al eens eerder uitlegde.
“Straks zitten we in de stad van Jan en Kees de Witt met een standbeeld van de Zwijger opgescheept. De man die hier in de zestiende eeuw een paar keer heeft gegeten, overnacht en een kerkdienst of wat heeft bijgewoond. Wat wordt de volgende plaats waar een beeld wordt neergeplempt? Moerdijk, omdat ze daar het Hollands Diep moesten overvaren? Rotterdam omdat je daar onderweg naar Den Haag ook soms moest overnachten? Ik noem maar wat.”
Functie
Standbeelden en andere monumenten liggen de laatste tijd wat gevoelig. Moet dat beeld voor J.P. Coen in Hoorn weg? Ik heb er geen echte mening over. Er is iets voor te zeggen beelden te laten staan; er is iets voor te zeggen ze weg te halen; er is iets te zeggen voor een aanpassing; er is iets voor te zeggen om het een te laten staan en het ander weg te halen. Maar waar in elk geval niets voor valt te zeggen, is een standbeeld zonder functie dat iets herdenkt dat niet is gebeurd en waar de bevolking geen zin in heeft.
Lees ook: Plannen voor standbeeld Willem van Oranje in Dordrecht
Boek: Bezoeken van het Huis van Oranje aan de oudste stad van Holland
