Hitlers nazi-resort in Berchtesgaden

Vanaf 1923 bracht de latere Duitse dictator Adolf Hitler (1889-1945) zijn vakanties door in de Zuid-Duitse plaats Berchtesgaden en de nabijgelegen Obersalzberg. Nadat Hitler in 1933 aan de macht kwam, werd Berchtesgaden – na Berlijn – het belangrijkste machtscentrum van de nazi’s. Hitler zette er zijn villa Berghof neer en tal van topnazi’s woonden bij hem in de buurt of bezochten hem op de Obersalzberg.

Hitler bezat op de Obersalzberg vanaf 1928 een buitenhuis, de Berghof, en een theehuis op de top van Obersalzberg: het Kehlsteinhaus, ook wel bekend als het Adelaarsnest. Dit theehuis was een cadeau van Hitlers privésecretaris Martin Bormann voor Hitlers vijftigste verjaardag (op 20 april 1939), maar sommige historici betwijfelen dat. Verder maakte Hitler op de berg nog gebruik van een Kampfhäusl (dat hij huurde), in de bossen direct achter de parkeerplaats waar tegenwoordig de toeristenbus naar het Kehlsteinhuis vertrekt.

Toerisme in Berchtesgaden vóór de nazi’s kwamen

In de negentiende eeuw ontwikkelde Berchtesgaden, gelegen in de prachtige Alpen van Beieren, zich tot een toeristisch bergdorp dat grote populariteit genoot onder Duitsers die het zich konden veroorloven op vakantie te gaan. Onder meer de psychoanalyticus Sigmund Freud, de componisten Johannes Brahms en Robert Schumann en de Beierse adel kwamen met regelmaat in Berchtesgaden voor ontspanning.

Hitler komt naar Berchtesgaden

Adolf Hitler zelf kwam met Berchtesgaden in aanraking via de Duitse dichter en uitgever Dietrich Eckhart (1868-1923), een antisemitische geestverwant die hij in 1919 had leren kennen en zijn mentor, ideeëngever en volgens tijdgenoten ook diens enige vriend was.

In de winter van 1922-1923 vierde Hitler voor het eerst vakantie in Berchtesgaden. Na de mislukte Bierhalle Putsch in München van november 1923, zat Hitler een tiental maanden gevangen. Nadat hij eind 1924 vrijkwam, bleef Hitler Berchtesgaden bezoeken.

Hitler woonde lange tijd in het hotel Deutsches Haus, aan de huidige Maximilian Strasse 6 in Berchtesgaden (tegenwoordig zit hier een bank, de Sparkasse). Hier kwamen reeds personen als Joseph Goebbels, Rudolf Hess en Heinrich Hoffmann bij Hitler op bezoek. In de herfst van 1926 ontmoette Hitler in het nabijgelegen Kurpark van Berchtesgaden een 16-jarig meisje dat onder het hotel woonde: Maria (Mimi) Reiter. Zij en Hitler kregen een kortstondige relatie. Net als de andere vrouwen in Hitlers leven, zou Mimi Reiter een zelfmoordpoging ondernemen nadat de relatie stuk liep. Die mislukte echter: Reiter stierf in 1992 als bejaarde vrouw.

De nazi’s richten de Obersalzberg en Berchtesgaden in

Vanaf 1928 huurde Hitler op de Obersalzberg het “Haus Wachenfeld”. In 1933 kocht hij dit huis, waarna de woning werd omgebouwd en in 1936 voltooid werd als “de Berghof”.

Toen Hitler in januari 1933 de macht greep, werd de Obersalzberg tot “Führersperrgebiet” verklaard en zwaar bewaakt. De huizen van de bewoners op de berg werden opgekocht of de bewoners werden gedwongen te verhuizen. Vanaf 1944 werkten ongeveer 8000 dwangarbeiders op de berg, van wie minstens 20 personen omkwamen tijdens de werkzaamheden op de steile berg (24 graden-hellingen). Zij sloopten 43 bestaande gebouwen, bouwden huizen, ontbosten gebieden en legden funderingen voor de huizen van onder meer Adolf Hitler, Martin Bormann, Albert Speer, Heinrich Himmler en Hermann Göring. De leiding van dit omvangrijke bouwproject was in handen van Bormann.

Opmerkelijk was de aanleg van een enorm ondergronds gangenstelsel vanaf 1943, dat onder meer de huizen van Hitler en Bormann verbond – Görings huis niet, dat wilde Bormann niet – en diende als ontsnappingsroute mocht dat nodig blijken. De hoofdentree van het omvangrijke ondergrondse gangenstelsel – dat in totaal 11 kilometer lang was – lag bij het nog steeds bestaande Hotel “Zum Türken”, direct naast de Berghof. Dit hotel diende als hoofdkwartier van de persoonelijk beveiligers van Hitler, de LSSAH. Vlak bij dit hotel lag ook de riante villa van Bormann. Mét een groot zwembad, zodat zijn negen kinderen ook een beetje vertier hadden bij mooi weer.

Naast pittoreske huizen voor topnazi’s, zetten de arbeiders onder meer afweergeschut op de berg neer en richtten ze diverse zwaarbewapende controlepunten in. In het ‘Führersperrgebiet’ – zoals de Oversalzberg aangeduid werd – kwam een kleuterschool, een ondergrondse schietbaan voor SS’ers, administratieve gebouwen, een postkantoor, et cetera.

De nazi’s lieten ook in het dorp Berchtesgaden, onder aan de berg, aanpassingen doen ten behoeve van het Führersperrgebiet. Zo werd het station verbeterd, omdat veel Duitsers naar Berchtesgaden afreisden om in de buurt van Hitler te zijn. Er kwam onder meer een nieuwe ‘Adolf Hitler-jeugdherberg’ in Berchtesgaden, maar ook een kazerne, sportschool, een ziekenhuis (vernoemd naar Hitlers vriend Eckhart) en een klein vliegveld nabij Salzburg. Via het vliegveld konden buitenlandse gasten snel afreizen naar Berchtesgaden. Hitler en de zijnen ontvingen op de Obersalzberg dan ook tal van grote namen, onder wie Benito Mussolini, Neville Chamberlain, Joachim von Ribbentrop, Erwin Rommel, Joseph Goebbels en Arthur Seyss-Inquart.

Gedurende de jaren 1930 en 1940 gebruikte Hitler de Obersalzberg niet alleen als buitengebied en voor de ontvangst van hoge politieke gasten, maar ook als propagandamiddel. Hij liet zich hier door zijn lijffotograaf Heinrich Hoffmann graag fotograferen als kindervriend en natuurliefhebber, als aardige buurman en als dromerige visionair.

Bombardement door geallieerden (25 april 1945)

Op 25 april 1945, vijf dagen voor Hitlers zelfmoord, bombardeerden Britse bommenwerpers de Obersalzberg en verwoestten daar onder meer de Berghof en andere huizen van hooggeplaatste nazi’s. Kort hierna, op 4 mei 1945, namen de Amerikanen de Obersalzberg in. In 1952 bliezen ze de restanten van de Berghof en de nazi-villa’s op, vooral om bezoek van neonazi’s te ontmoedigen. Slechts enkele gebouwen bleven gespaard, zoals Hotel “Zum Türken”.

Volgens de vredesafspraken bleven de Amerikanen nog vijftig jaar in Berchtesgaden. Pas in 1996 kreeg de vrijstaat Beieren de Obersalzberg weer in eigen bezit. Op 20 oktober 1999 werd op de berg een permanente expositie over de geschiedenis van de Obersalzberg geopend: Dokumentation Obersalzberg. Via een spannende busrit is het mogelijk om Hitlers Kehlsteinhaus te bezoeken, boven op de Obersalzberg. Andere hotspots, zoals Hitlers Kampfhäusl, de locatie van de Berghof en Hotel Zum Türken zijn wandelend dan wel per auto te bezichtigen. AL met al is een bezoek aan de Obersalzberg zeker een aanrader. Niet alleen vanwege de beladen geschiedenis van dit gebied, maar ook in verband met het formidabele natuurschoon dat hier te zien is.

Bronnen ▼