Bij de pinken zijn – Betekenissen en herkomst

Als iemand bij de pinken is, wordt die persoon gezien als snel, slim of bijdehand. Vroeger betekende het vooral zuinig zijn. In geen enkel geval verwijst het woord pink naar de kleine vinger. Waar komt de uitdrukking ‘bij de pinken zijn’ dan vandaan?

De oorsprong van ‘bij de pinken zijn’ is niet met zekerheid vast te stellen, maar taalkundigen geven twee mogelijke verklaringen. Ze hebben allebei te maken met een bijzondere taal. Zo wordt vermoed dat het woord afkomstig is van ‘pinke’. Dit komt uit het Rotwelsch, een geheimtaal die tijdens de Middeleeuwen door dieven en landlopers in Duitsland werd gesproken. Pinke zou betekenen: geldbuidel. Wie bij de pinken was, lette goed op zijn centen. De andere verklaring gaat uit van het Bargoens, eveneens een geheimtaal die in en om Amsterdam veel voorkwam. Het Genootschap Onze Taal schrijft hierover:

“Bij de pinken zijn kwam mogelijk via het Bargoens in het Nederlands terecht; pink betekende in het Bargoens ‘geldzak’. Oorspronkelijk betekende bij de pinken zijn ‘goed op je geld passen, zuinig zijn.”

Varianten

Nederland kent verschillende varianten van de uitdrukking. Groningers zeggen ‘bie de pinken wezen’ en hiermee bedoelen ze dat je spaarzaam bent of op de kleintjes (geld) let. Meer naar het zuiden van het land verwijst het gezegde vooral naar iemand die veel geld heeft en er dus warmpjes bij zit.

Alert

In de loop der jaren is de betekenis van zuinigheid veranderd naar slim, alert en bijdehand zijn. Taalkundige F.A. Stoett schrijft in zijn Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) dat dit voortvloeit uit het goed op je geld passen. Wie goed op zijn geld past, is alert. Stoett haalt hierbij een voorbeeld aan uit de Haagsche Post uit 1918:

“Men moet in het oog houden, dat er gestadig druk wordt gecritiseerd met de bedoeling de Regeering bij de pinken te houden.”

Hier wordt met ‘bij de pinken te houden’ bedoeld dat iemand wakker en scherp gehouden moet worden.

Bronnen ▼