‘Als je iets zoekt over de geschiedenis van de noordelijke provincies, dan kom je geheid terecht bij Stichting Luitje Hoeksemafonds op ‘t Zandt’, is de ervaring van historici.
Het Luitje Hoeksemafonds is een van de overgebleven verscholen particuliere bibliotheekjes in ons land. En niet bepaald de minste. Hoeksema liet in 1937 zevenhonderd boeken na en tienduizend gulden om de collectie aan te kunnen vullen. Sindsdien is het aan de bestuurder om de collectie op kwaliteit te houden en van de rente jaarlijks te zorgen voor aanvulling. Mits betrekking hebbend op de geschiedenis van de Ommelanden, Friesland en Drenthe.
De collectie is inmiddels uitgegroeid tot tweeduizend exemplaren: boeken en oude kaarten. Oude zeventiende- eeuwse en andere zeldzame documenten blijven op locatie, maar men kan ze gerust raadplegen. Minder kwetsbare publicaties worden uitgeleend.
Luitje Hoeksema’s vader was boer op ’t Zandt en hij was het die de eerste forse aanzet gaf tot de collectie. Niet ongebruikelijk in boerenkringen van die tijd. Sinds de Verlichting, zo vanaf het einde van de achttiende eeuw, sloegen de Hoogelandster boeren en ook hun vrouwen, aan het lezen. Of beter: aan het studeren. De boekenkasten raakten – naast religieuze werken- gevuld met reisverslagen, poëzie, geneeskundige, landbouwhuishoudkundige en natuurkundige verhandelingen, én met historische en politieke studies. Zelfs romans kon men bij een enkeling vinden.
Statussymbool
Afgezien van een behoefte aan ontwikkelen, gold belezenheid hier als statussymbool. In Noord-Groningen overigens, zou deze cultuur, waarin de ook tamelijk progressieve boeren met gedegen historische en bestuurlijke kennis elkaar herkenden en respecteerden, nog tot ver na Tweede Wereldoorlog bestaan.
In de negentiende eeuw ging het nog niet om grote aantallen boeken. ’Een boekenkast met vijftig werken was in deze tijd een forse collectie’, schrijft IJnte Botke in zijn boek Boer en Heer. Honderd jaar later, aan het begin van de twintigste eeuw, beschikte Hoeksema over honderden boeken. En dankzij zijn schenking bestaat er nu dus een flinke verzameling bijzondere boeken, de moeite waard voor iedere vorscher in de Noord-Nederlandse geschiedenis.
Loop zelf de ruggen eens langs. Wel even een afspraak maken met een van de, overigens erg toegankelijke bestuursleden. En trek na afloop nog even rond in het noorden. Er is veel te zien.
Website van de bibliotheek: www.bibliotheekluitjehoeksema.nl
Boek: Groningen – Stad en Ommeland
