Bijzondere vondsten uit Romeinse tijd in Utrecht

Aan de Kuinderboslaan in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn hebben archeologen objecten uit de Romeinse tijd gevonden, waaronder een complete geschutspijl en twee sets paardentuig. De stukken zijn bijna tweeduizend jaar bewaard gebleven in de Utrechtse bodem en werden woensdagochtend gepresenteerd aan de media.

Archeologen ontdekten de objecten in het najaar van 2019. De stukken zijn de afgelopen tijd onderzocht en geconserveerd bij restauratieatelier Restaura. Tijdens Open Monumentendag op zaterdag 11 september zijn ze voor het eerst, en voorlopig eenmalig, te zien in Castellum Hoge Woerd.

Pijl en paardentuig

De pijl is 52,6 centimeter lang en hoort bij een zogeheten ballista, Romeinse geschut waarmee gemakkelijk ijzeren pantsers doorboord werden. Volgens de onderzoekers gaat het om de enige compleet bewaarde ballistapijl ter wereld. Ook bijzonder zijn twee stellen paardentuig, elk bestaande uit een kaptoom (soort muilkorf) en een kandare-bit. Het is voor het eerst dat beide elementen bij elkaar worden gevonden in een Romeins-militaire context.

In totaal zijn er enkele tientallen archeologische objecten in de bodem aangetroffen. De meeste werden gevonden langs oever van de Romeinse Rijnloop. Volgens gemeentelijk archeoloog Erik Graafstal zijn veel stukken goed bewaard gebleven omdat ze lang in een natte kleilaag hebben gelegen, afgeschermd van zuurstof. Zo werd bijvoorbeeld een complete visfuik van wilgentenen gevonden.

De gemeente Utrecht schrijft over de ontdekkingen:

“De vondsten zijn voor de internationale archeologie van grote waarde en werpen nieuw licht op onder meer de Romeinse legeruitrusting, religieuze praktijken en de handelsstromen van tweeduizend jaar geleden. Zelfs het legendarische Pompeii speelde daarbij een rol, weten wij nu. Want er zijn amfoorscherven met inktresten van een inscriptie gevonden waaruit blijkt dat er ‘eerste kwaliteit Pompejaanse’ vissaus naar deze streek is vervoerd.”

Hoe de objecten precies in de grond zijn beland is niet helemaal duidelijk. Sommige van de gevonden objecten zijn waarschijnlijk verloren.

“De pijlen zullen zijn afgeschoten vanuit het fort en de fuik zal gewoon langs de oever zijn geplaatst. De complete sets paardentuig vragen echter om een andere verklaring. Zij passen in een traditie van ‘rituele depositie’ van prestigieuze uitrustingsstukken in rivieren, waterputten en kuilen – offers als dank voor de gevraagde steun van goden.”

Een serie kledingspelden, ringen en munten past mogelijk ook in dat beeld. Daarnaast denken archeologen dat twee kruiken die opzettelijk lijken te zijn doorboord, ritueel zijn geplaatst. Een van deze kruiken draagt de inscriptie ISPANI, ‘van (H)ispanus’, vermoedelijk de soldatennaam van een rekruut uit Spanje.

Het terrein waar de ontdekkingen zijn gedaan, maakt deel uit van de Neder-Germaanse Limes die afgelopen zomer is uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed.

Ook interessant: De Romeinse historie van Utrecht
…of: Neder-Germaanse Limes toegevoegd aan werelderfgoedlijst
Overzicht van boeken over het Romeinse Rijk