Drie vrouwen bediscussiëren de prijs van het brood, volgens de lezing van fotograaf Bernard Eilers. Het is ergens tussen 1907 en 1914. De vrouw rechts heeft een brood in haar arm. De foto is genomen in Amsterdam op het Oudekerksplein.
Brood is de barometer van de sociale ongelijkheid, het vertelt hoe ruim of leeg je beurs is. Wit brood is ruim voor 1880 een voorrecht van de betere klasse: hoe witter, hoe beter. Donker brood is kost voor de gewone mensen.
Het brood was aan het einde van de negentiende en begin twintigste eeuw veel goedkoper dan honderd jaar eerder. Het ‘traditionele’ roggebrood werd rond 1840 omgeruild voor ongebuild tarwebrood van een professionele bakker. Met het builen werd het verwijderen van zemelen en kiemen uit de graankorrel bedoeld. Die grovere soort wordt rond 1870 dan weer verruild voor gebuild tarwebrood. Het vervaardigen van dagelijks brood was hard werk. Bakkers werkten de hele nacht, het was onmenselijk. Aan het einde van de achttiende eeuw keek de overheid ook nauwlettend toe op de graan- en broodprijzen. Maar ook dat het brood niet te vroeg aan de man werd gebracht, om de nacht voor de bakkers niet nog korter te maken.
Maar er werd ook gekeken of er niet teveel gesjoemeld werd met brood. Of er niet teveel water aan het meel was toegevoegd om het juiste broodgewicht te halen. Maar er werd veel meer in brood gestopt dan wat benodigd was: krijt, gips, bonen, ammoniumcarbonaat, kopersulfaat, marmerpoeder…
Voor de drie vrouwen op de foto waren de broodprijzen bepalend voor hun levensstijl. De prijs van fabrieksbrood of brood van de warme bakker werd dagelijks vergeleken. Anders moesten ze misschien verhuizen naar een goedkopere woning of een andere gemeente. Het betekende harder en langer werken, uitstel van huwelijk en kinderen, weinig of geen aanschaf van kledij, kou lijden, vatbaar zijn voor ziekte, aankloppen bij openbare en privéweldadigheid. En maar duimen of bidden voor betere tijden.
Boek: Vergeten Nederland – Gerard Kamp
Andere fragmenten:
De jagers van De Wilde Faisanterie (1896)
Krengenslagers uit Wijhe (1912) – “Giftmengers der openbare gezondheid”
Vriendjes in Broek in Waterland (1904)
Dit is een fragment uit het boek Vergeten Nederland in beelden en gebeurtenissen. In dit fotoboek geeft colorist Gerard Kamp het verleden letterlijk kleur. Spontane foto’s van mensen en hun omgeving waren zeldzaam aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Er werden toen voornamelijk statige portretfoto’s gemaakt. Maar fotografen als Jacob Olie en James Higson legden zich juist toe op het fotograferen van het leven van alledag. Gerard Kamp selecteerde uit hun en andere archieven de mooiste beelden, gemaakt zowel in de stad als op het platteland, en kleurde die pixel voor pixel in. De ingekleurde beelden zijn voorzien van korte essays, die het beeld in de tijd plaatsen.Welke kleur ogen had Charles Darwin?
Bekijk dit boek bij:
