Dark
Light

Charles Dickens – Zijn leven en bekendste werken

Een beknopte biografie van de beroemde auteur
9 minuten leestijd
Charles Dickens, ca. 1867 - Foto gemaakt door Jeremiah Gurney
Charles Dickens, ca. 1867 - Foto gemaakt door Jeremiah Gurney

De Engelse schrijver Charles Dickens geldt als een van de beroemdste romanschrijvers uit de geschiedenis. Hij is bekend geworden door romans en vertellingen als Oliver Twist, David Copperfield, Great Expectations en de kerstvertelling A Christmas Carol. Dickens’ roman A Tale of Two Cities staat met ruim 200 miljoen verkochte exemplaren op plek zeven van de mondiaal meest verkochte boeken.

De twaalfjarige Dickens aan het werk in Warren's Shoe Blacking Factory
De twaalfjarige Dickens aan het werk in Warren’s Shoe Blacking Factory – Tekening van Fred Barnard
Charles Dickens wordt algemeen beschouwd als de grootste romanschrijver uit het victoriaanse tijdperk. Zijn werken waren al tijdens zijn leven populair en dat bleven ze gedurende de hele twintigste eeuw. Vandaag de dag worden de romans van Dickens nog steeds wereldwijd veel gelezen. Naast schrijver was Charles Dickens een fan van theatherspelen, schreef hij zelf toneelstukken en trad hij ook als theateracteur op, onder meer voor koningin Victoria in 1851.

Typerend voor de literaire werken van Dickens zijn de aandacht voor de nadelige gevolgen van de Industriële Revolutie (de sociale kwestie, armoede onder arbeiders), de subtiele humor in zijn verhalen en zijn cartooneske verteltrant.

Over de jeugd van Charles Dickens

Charles Dickens, zijn volledige naam was Charles John Huftman Dickens, zag het levenslicht in de Engelse stad Portsmouth, op 7 februari 1812. Hij was een zoon van John Dickens en diens vrouw Elizabeth Barrow, die in totaal acht kinderen kregen. De familie behoorde tot de Engelse middenklasse.

Charles Dickens in 1858, gefotografeerd  door George Herbert Watkins
Charles Dickens in 1858, gefotografeerd door George Herbert Watkins
Toen Charles vier jaar was, verhuisde het gezin naar Chatham. In 1822, Charles was toen tien jaar, verhuisde de familie Dickens opnieuw, ditmaal naar Londen. De reden hiervoor was dat de vader van Charles dan dichter bij zijn werk kon wonen; hij was werkzaam als klerk bij het Navy Pay Office. De jonge Charles Dickens verhuisde in zijn eentje, per postkoets, op een natte zomerdag naar de Engelse hoofdstad. Later beschreef hij deze naargeestige reis (hij had wat eten, kleding en één boek mee) in een van zijn romans, getiteld The Uncommercial Traveller, waarin hij schreef dat het die dag pijpenstelen regende en vooral de geur van stro hem nog lang heugde.

Van februari tot mei 1824 kwamen zijn vader – en later zijn vrouw en enkele kinderen -, vanwege financiële schulden, gevangen te zitten in de beruchte gevangenis Marshalsea Prison. Om te kunnen overleven, dwong Charles’ moeder hem om aan het werk te gaan in de Warren’s Shoe Blacking Factory in Londen. Ook nadat zijn vader vrijgelaten was, bleef Charles zo’n tien uur per dag in deze fabriek werken.

Op vijftienjarige leeftijd, in 1827, wist Charles Dickens een baantje te bemachtigen op een advocatenkantoor. Hier leerde hij zichzelf de vaardigheid van stenografie aan. Dit werk deed hij een aantal jaren. In 1833 begon Dickens als verslaggever voor de periodiek Morning Chronicle te schrijven. Hij schreef vooral artikelen over het Londense stadsleven, parlementair nieuws en het buitenleven op het platteland. In december 1833 kwam zijn eerste literaire essay uit, getiteld A Dinner at Poplar Walk.

Titelpagina van de eerste editie van Sketches bij Boz
Titelpagina van de eerste editie van Sketches bij Boz

Charles’ schrijfwerk in deze periode bundelde hij in het werk Sketches bij Boz (1836-1837), met illustraties van George Cruikshank. Het pseudoniem ‘Boz’ dat de auteur gebruikte, was het koosnaampje van zijn broer Moses (die altijd snipverkouden was). Dit eerste gepubliceerde literaire werk van Dickens bevat hoofdzakelijk schetsen over het Londense leven die dus al eerder waren verschenen in de Morning Chronicle.

Catherine Dickens
Catherine Dickens
In april 1836 trouwde Charles met Catherine Hogarth, de dochter van George Hogarth, de persoon die zijn boek Sketches by Boz redigeerde. Samen met haar kreeg hij maar liefst tien kinderen. In 1851 bracht zijn echtgenote een eigen kookboek uit, getiteld What Shall we Have for Dinner?. Toen Dickens rond de 45 jaar was, was hij vervreemd van zijn vrouw, van wie hij in 1858 scheidde. Hij had een jaar eerder een relatie gekregen met de jonge actrice Ellen “Nelly” Ternan, met wie hij verder door het leven ging. Over zijn stukgelopen huwelijk schreef hij aan een vriend:

“Poor Catherine and I are not made for each other, and there is no help for it. It is not only that she makes me uneasy and unhappy, but that I make her so too… and much more so.”

De zes belangrijkste romans van Charles Dickens

Naast Sketches bij Boz bracht Charles Dickens in 1836 The Posthumous Papers of the Pickwick Club uit, kortweg The Pickwick Papers, waarmee hij meteen zijn naam in de schrijverswereld vestigde. Maar echt beroemd werd hij door onderstaande zes romans, die we hieronder kort samenvatten:

Oliver Twist (1838)

Oliver Twist - Charles Dickens
Oliver Twist – Charles Dickens
Deze roman is vernoemd naar het hoofdpersonage Oliver Twist, een jongen die in diepe armoede opgroeide en op jonge leeftijd in een weeshuis belandde. Rond zijn achtste levensjaar wordt Oliver tewerkgesteld in een zogeheten workhouse (een werkhuis voor armen). De roman is sterk gebaseerd op Dickens’ eigen jeugdervaringen.

Oliver ontvlucht het werkhuis en belandt uiteindelijk in Londen. Daar ontmoet hij de jonge zakkenroller Jack Dawkins en diens kennis, de dief Fagin. Tijdens een mislukte inbraak wordt Oliver neergeschoten. Hij wordt door de eigenaren van de woning waar hij inbrak in huis genomen. De bende van Sikes en Fagin laat Oliver echter niet met rust. Het verhaal eindigt met de executie van Fagin, die tot de galg wordt veroordeeld.

Nicholas Nickleby (1838-1839)

Nicholas Nickleby
Nicholas Nickleby
Nicholas Nickleby is een Dickens’ roman waarin de avonturen van de jongeman Nicholas Nickleby centraal staan. Na het overlijden van zijn vader wordt hij verantwoordelijk voor het levensonderhoud van zijn moeder, en zijn zus. Als zijn vader overlijdt verhuizen Nicholas en de twee dames van het gezin van Devonshire naar Londen, waar ze onder de paraplu van oom Ralph, een snoeiharde zakenman, terechtkomen. In de roman speelt de kille oom, die Nicholas telkens kritisch bejegent, een belangrijke rol als tegenpool van de sociaal competente Nicholas.

Nicholas komt in de roman naar voren als een persoon die vriendelijk en hulpvaardig is, maar ook emotioneel, naïef en soms gewelddadig. Hij krijgt op het platteland een baan als assistent van Wackford Squeers, een malafide en agressieve schooldirecteur van de school Dotheboys. Diens dochter is heimelijk verliefd op Nicholas. De oprechte Nicholas Nickleby komt steeds meer in verzet tegen het harde schoolregime van Squeers. Met name Smike, een leerling met wie Nicholas bevriend raakt, krijgt er vaak van langs op school. Uiteindelijk ontvluchten Nicholas en Smike de school, tot woede van Nicholas’ oom Ralph.

A Christmas Carol (1843)

A Christmas Carol
A Christmas Carol
In 1842 maakten Charles Dickens en zijn vrouw een reis door de Verenigde Staten en Canada, die een inspiratie vormde voor het controversiële werk American Notes (1842) en de in het jaar erop verschenen populaire roman A Christmas Carol. Dickens was vooral geschokt door wat hij in Amerika zag, met name wat de slavernij in dat land betrof. De roman A Christmas Carol kwam op 19 december 1843 uit in een oplage van zesduizend stuks en was al binnen vier dagen uitverkocht.

In het literaire werk A Christmas Carol staan, net als in vrijwel al Dickens’ romans, de thema’s sociaal onrecht en armoede centraal, opgehangen aan het thema van het kerstfeest. Het verhaal is gecentreerd rond de rijke vrek Ebenezer Scrooge, die vooral op poen uit is en niet om de armen geeft. Een droom brengt hem uiteindelijk tot inkeer. Op kerstnacht krijgt Scrooge drie geestverschijningen, waardoor hij besluit het roer om te gooien en een gulle gever wordt. Hij gaat die avond bij een neef op visite om daar kerst te vieren en verhoogt het loon van zijn klerk Bob Cratchit en bekommert zich om het lot van diens zoon Tiny Tim.

David Copperfield (1849-1850)

David Copperfield - Charles Dickens
David Copperfield – Charles Dickens
Een andere zeer bekende roman van Dickens is David Copperfield. Dit verhaal is, zoals wel vaker bij Dickens, grotendeels autobiografisch. Dickens schrijft in deze roman vanuit het ik-perspectief van David Copperfield. Het is een zogenoemde bildungsroman, bestaande uit 64 hoofdstukken, waarin David Copperfield als hoofdpersoon een emotionele, morele en intellectuele ontwikkeling doormaakt. Copperfields vader overlijdt op jonge leeftijd, waarna hij vanaf zijn zevende een stiefvader krijgt aan wie hij een hekel heeft. Na een bijtincident stuurt zijn stiefvader hem naar een autoritaire kostschool, waar Mr. Creakle de scepter zwaait. Mr. Creakle heeft een enorme hekel aan David.

Als zijn moeder en broertje zijn overleden gaat David Copperfield naar een fabriek, waarvan zijn stiefvader medebezitter is, om te werken. Daar ontstaat een bijzondere vriendschap met Wilkins Micawber, bij wie hij gehuisvest wordt. Uiteindelijk belandt Micawber in de gevangenis vanwege schulden. Hierna loopt Copperfield van Londen naar Dover, waar hij intrekt bij zijn tante, Betsey Trotwood, een nogal excentrieke dame.

David Copperfield bestaat uit diverse verhaallijnen, waarin de ontwikkeling van de jongen gevolgd wordt. Er komen allerlei bijzondere personages in het boek voor, onder wie Davids vroegere schoolvriend Steerforth, de frauderende boekhouder Uriah Heep en Mr. Peggotty. Uiteindelijk trouwt David met Dora Spenlow, maar zijn vrouw overlijdt al snel. Toch vindt David Copperfield uiteindelijk het geluk, want hij hertrouwt en krijgt met zijn nieuwe partner twee zonen en een dochter.

A Tale of Two Cities (1859)

A Tale of Two Cities - Charles Dickens
A Tale of Two Cities – Charles Dickens
De roman A Tale of Two Cities speelt zich af in Londen en Parijs ten tijde van de Franse Revolutie (1789). Dickens opent met een frase die tot de beroemdste openingen in de wereldliteratuur beschouwd wordt:

“Het was de beste der tijden, het was de slechtste der tijden,
het was de eeuw van wijsheid, het was de eeuw van dwaasheid,
het was het tijdvak van het geloof, het was het tijdvak van ongeloof,
het was het jaargetijde van het licht, het was het jaargetijde van duisternis,
het was de lente van de hoop, het was de winter van de wanhoop…”

Het relaas van A Tale of Two Cities vervolgt met het kenschetsen van de onrustige situatie vóór de Franse Revolutie, de lage moraal en de onderdrukking van de Franse boerenstand in die tijd. Ook de wreedheid van de boeren en arbeiders richting de onderdrukkende oude aristocratie komt aan de orde in A Tale of Two Cities. Deze verhaallijn verweeft Dickens met vergelijkbare sociale misstanden in Londen in die tijd.

De roman wordt door Dickens heel persoonlijk gemaakt, doordat hij diverse levensbeschrijvingen geeft van betrokken personen, zoals de Franse aristocraat Charles Darnay en de dubieuze Britse advocaat Sydney Carton. Uiteindelijk betreedt Carton, in plaats van de veroordeelde Darnay, het schavot van de guillotine.

Great Expectations (1860-1861)

Great Expectations - Charles Dickens
Great Expectations – Charles Dickens
Great Expectations vertelt het verhaal van de jonge jaren en het toegroeien naar adolescentie van de wees Pip. Deze jongen groeit onder armoedige omstandigheden op bij zijn zus en diens man. Op een begraafplaats ontmoet hij een gevluchte gevangene, Magwitch, die hij verlost van zijn ketens. Verder wordt Pip verliefd op een meisje genaamd Estella, een pleegdochter van de excentrieke mannenhaatster Miss Havisham.

Het tweede gedeelte van de roman speelt zich af in Londen, waar Pip dan woont. Een gulle gever zorgt ervoor dat Pip zich kan ontwikkelen en hier een goede opvoeding krijgt. Pip breekt met zijn armoedige verleden en voelt zich, vanwege het uitzicht op een toekomstig vermogen, tot de aristocratie behoren. Hij wordt een zogenoemde ‘snob’.

Deel drie begint met de terugkeer van de aanvankelijk anonieme weldoener uit Australië. Het blijkt te gaan om de gevangene Magwitch, die eerder door Pip is geholpen en later een fortuin opbouwde. Er worden herinneringen opgehaald. Dit relaas eindigt wanneer de betreffende gevangene sterft na een vluchtpoging en er beslag wordt gelegd op zijn vermogen. De ‘rijke’ toekomst van Pip is nu een stuk minder rooskleurig. Als Pip uiteindelijk terugkeert naar zijn zwager, eindigt het verhaal toch nog goed. Daar ontmoet hij namelijk Estella, die weduwe is geworden, en er bloeit tussen hen beiden iets moois op.

Laatste levensjaren in Chatham

In 1860 verhuisde Charles Dickens permanent naar een landhuis op Gad’s Hill Place, nabij Chatham. Hier ging hij verder met het schrijven van romans.

Charles Dickens maakte in 1867 een tweede reis naar de Verenigde Staten, om daar diverse lezingen te geven. Ook in Engeland gaf hij in die tijd geregeld publieke lezingen. In 1869 begon zijn gezondheid hem in de steek te laten. Zijn arts adviseerde hem met lezingen te stoppen en Charles Dickens deed hierop in maart 1870 zijn farewell tour.

Op 9 juni 1870 stierf Charles Dickens vrij onverwachts. Hij was nog bezig met een roman, die nooit afgekomen is, namelijk The Mystery of Edwin Drood. Charles Dickens werd op 14 juni begraven in Westminster Abbey, in de Poets’ Corner, in Londen.

Festivals in Dickens-sfeer

Uriah Heep, gespeeld door Jos Debeij op het Dickens Festijn 2013 in Deventer
Uriah Heep, gespeeld door Jos Debeij op het Dickens Festijn 2013 in Deventer (CC BY-SA 4.0 – MarcoSwart – wiki)
In diverse steden in Nederland worden jaarlijks zogenoemde Charles Dickens markten gehouden waarbij een speciale ‘Dickens-sfeer’ gecreëerd wordt door acteurs en figuranten die rondlopen in kleding uit de tijd van de beroemde auteur. Deze markten worden doorgaans aangeduid als ‘Dickensfestijn’ en worden jaarlijks bezocht door ongeveer 125.000 mensen. Enkele plaatsen waar je rond kerst en oud en nieuw terechtkunt voor dit soort Dickens-markten zijn Deventer, Drunen, Ede, Medemblik, Duiven en Bedum. De kerstmarkten zijn vrij populair onder de lokale bevolking maar trekken ook veel dagjesmensen.

Bronnen

Internet
-https://www.britannica.com/biography/Charles-Dickens-British-novelist
-http://wijsheden.net/auteurs/charles-dickens/biografie
-https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/dickens_charles.shtml
-https://www.biography.com/writer/charles-dickens
-https://www.dickens-online.info/charles-dickens-biography.htm
-https://www.charlesdickensinfo.com/life/biography/
-https://www.westminster-abbey.org/abbey-commemorations/commemorations/charles-dickens
-https://www.westminster-abbey.org/nl/about-the-abbey/history/poets-corner

×