In het televisieprogramma “Dat wordt oorlog!” neemt BNN twaalf mensen voor het lapje. Terwijl de deelnemers denken dat ze meedoen aan een realityserie, zijn ze in werkelijkheid onderdeel van een sociaal experiment dat is gebaseerd op het bekende Robbers Cave Experiment uit 1954.
De twaalf deelnemers worden non-stop met de camera gevolgd en zijn verdeeld over twee teams. Zes dagen lang worden de twee groepen gemanipuleerd en “op wetenschappelijke manier tegen elkaar opgezet”. Alles wordt ingezet om afgunst en haat te creëren, zonder dat de beide groepen elkaar ooit zien. De vraag is wat er gebeurt als ze voor het eerst met elkaar worden geconfronteerd. Het antwoord laat zich raden…
Presentator Jan Versteegh:
“Het is verbijsterend om te zien hoe snel mensen zoals jij en ik tot conflict te drijven zijn. Haat is iets dat altijd onder de oppervlakte sluimert en naar boven komt als er aan de juiste touwtjes getrokken wordt. In zo’n experiment is dat interessant om te doen omdat het mechanisme inzichtelijk wordt gemaakt, maar in de echte wereld zou iedereen van die touwtjes af moeten blijven.”
Het experiment werd een dag voor tijd beëindigd, volgens de makers omdat het conflict tussen de twee groepen uit de klauwen liep.
Het Robbers Cave Experiment
Het Robbers Cave Experiment waar het programma op is gebaseerd, werd in 1954 uitgevoerd door de Turkse psycholoog Muzafer Sherif. Hij liet twee jongenskampen samenstellen, met zoveel mogelijk gelijksoortige groepen, bestaande uit ieder elf jongens van twaalf jaar. Ook deze jongens hadden niet door dat ze deelnamen aan een sociaal-psychologisch experiment. In het survivalkamp ‘Robbers Cave’ in Oklahoma werden de deelnemers nauwlettend in de gaten gehouden door de kampleiding, die in werkelijkheid volledig bestond uit wetenschappers, aangesteld om de groepsprocessen te bestuderen.
De eerste fase van het experiment was erop gericht de twee groepen zo hecht mogelijk te maken, onder meer door het uitvoeren van gezamenlijke taken. Dat de jongens zich echt onderdeel gingen voelen van de groep bleek onder meer uit het feit dat ze namen aan hun groep gaven, zoals The Eagles en The Rattles, hun tenten versierden, vlaggen maakten en op de shirts een groepsembleem bevestigden.
Nadat hechte groepen waren gesmeed, werden de jongens op de hoogte gebracht van het feit dat er nóg een kamp was en werd een competitie opgezet. De focus van de jongens kwam vanaf dat moment volledig op de strijd met het andere kamp te liggen. En al snel bleek dat de strijd ook buiten de ‘normale wedstrijden’ om gevoerd werd. Er werd gescholden, gestolen en sommige leden gingen zelfs met elkaar op de vuist. De situatie liep zo uit de hand dat de wetenschappers zich genoodzaakt zagen de twee groepen te scheiden.
Experimenten
Van een echt experiment lijkt bij BNN’s Dat Wordt Oorlog! geen sprake. Er zijn in de loop der tijd legio onderzoeken geweest die aantoonden dat ‘gewone mensen’ in korte tijd kunnen veranderen in beesten. Bijvoorbeeld door groepsdruk of de aanwezigheid van een leider die alle verantwoordelijkheid op zich neemt. Wie daar meer over wil lezen, verwijzen we naar dit artikel: Over gewone mensen en sadisten
Dat Wordt Oorlog! is vanaf 25 april vier dinsdagen te zien om 20.30 uur bij BNN op NPO 3.
Boek: The Robbers Cave Experiment
