Het verhaal van onze voorouder

De geschiedenis van de evolutie is al in veel boeken beschreven, maar nooit zo compleet en overzichtelijk als in Het verhaal van onze voorouder van Richard Dawkins en Yan Wong. Dit boek kwam tien jaar geleden voor het eerst uit en verschijnt nu ook in een Nederlandstalige tweede editie.

Het boek van Dawkins en Wong, Het verhaal van onze grootouder is uitgegeven bij Nieuw Amsterdam (2017). Het is een veelzijdige beschrijving van de evolutie, een minutieuze chronologie van de ontwikkeling van het leven en de natuur. De algemene inleiding gaat in op het ontstaan van fossielen, de daaraan verbonden geologische cq. archeologische perioden van Cambrium tot Kwartair, DNA en de methode van de driehoeksmeting.

Na de methodische inleiding beginnen de schrijvers aan, zoals ze dat noemen,

‘onze pelgrimstocht naar het verleden, een reis in een tijdmachine op zoek naar onze voorouders, of nauwkeuriger: onze voorouderlijke genen’. [pag.45]

Aan de hand van allerlei ‘modelgroepen’ biedt dit boek een zoektocht naar de ontwikkeling van het leven van de mens, dieren en allerlei andere levenssoorten over een periode van vier miljard jaar. Elke levensvorm die besproken wordt hebben de auteurs verpakt in de vorm van een kort verhaal. Zo treffen we het ‘Verhaal van de Tasmaniër’ aan, maar ook het ‘Verhaal van Eva’, het ‘Verhaal van de Homo habilis’, het ‘Verhaal van de kwal’ en verhalen over fruitvliegjes, orang-oetans, knaagdieren, schimmels, eubacteria, de longvis en het ‘Verhaal van de bloemkool’.

Zeepokken – een hobby van Charles Darwin

De verhalen in het boek zijn kort, prima geschreven en goed los van elkaar te lezen. Een van de vele boeiende verhalen in dit boek gaat over zeepokken, een diersoort die behoort tot de zogenoemde protostomia ofwel oermondigen. Zeepokken zijn, hoe anders ze er ook uitzien, kreeftachtige dieren. Om heel precies te zijn zijn het rankpootkreeftjes. De bioloog Charles Darwin (1809-1882) heeft zich langdurig met de bestudering van deze bijzondere beestjes beziggehouden:

Darwin hield zich jarenlang zo fanatiek met zeepokken bezig dat zijn kinderen, als ze bij vrienden thuis werden rondgeleid, met onschuldige verbazing vroegen:
‘En waar doet jouw vader zijn zeepokken?’… Zeepokken zijn niet wat ze lijken. Dat geldt voor andere dieren ook. En dat is het thema van het Verhaal van de zeepok. Binnen hun schelp zijn het verwrongen garnaaltjes die op hun rug liggen en met hun pootjes zwemmen. [pag.521]

De orang-oetan was een ‘zeer harige vrouw’

Het ‘Verhaal van de gorilla’ is vanuit wetenschappelijk-historisch oogpunt ook interessant. Over de gorilla en de connectie die er met de mensaap verondersteld wordt, bestaat wetenschappelijk nogal wat onduidelijkheid, die wel eens gevat wordt in de term missing link. Dawkins en Wong melden hierover:

Helaas zijn er geen fossielen die het gat tussen Gemeenouder 1 en 2 overbruggen, niet waaruit we kunnen opmaken of Gemeenouder 2, onze voorouder van misschien zo’n 300.000 generaties terug, meer op een gorilla, meer op een chimpansee, of zelfs meer op een mens leek. Ik gok op de chimpansee, maar dat alleen omdat de enorme gorilla extremer lijkt en minder op de mensapen in het algemeen lijkt. [pag.160]

Lange tijd werden apen, mensapen en gorilla’s door wetenschappers verward en door elkaar gehaald. Een afbeelding van een ‘Ourang Outang’ van de Nederlandse arts Jacobius Bontius (1592-1631) uit 1631 (de auteurs vermelden hier abusievelijk 1658) toont, zoals de natuurwetenschapper Thomas Henry Huxley het omschreef…

…niets dan een zeer harige vrouw met een alleraardigst gezicht en volledig menselijke verhoudingen en voeten. Al even menselijk zijn de plaatjes die Linnaeus‘ leerling Hoppius (1760) een eeuw later maakte. Een van zijn schepsels heeft een staart, maar is verder heel menselijk, tweebenig en voorzien van een wandelstok. [pag.163]

Jacobius Bontius, ook wel Jacob de Bondt genoemd, was overigens ook degene die het woord ‘orang-oetan’ als dierennaam heeft geïntroduceerd in de biologie.

Dawkins en Wongs boek eindigt met een relaas over de door hen verwachte toekomstige evolutionaire ontwikkelingen. Ook de vraag of evolutie volgens hen vooruitgang betekent of juist niet, komt daarbij voorbij. Sowieso vooruitgang, zo filosoferen de auteurs. Want evolutie is hun ogen een waardevrij proces. Hoewel elke vooruitgang ook negatieve aspecten kent – denk bijvoorbeeld aan het vliegtuig als middel voor personenvervoer, maar ook als een doodsmachine waarmee bommen afgeworpen kunnen worden -, zien de auteurs evolutionaire veranderingen overwegend als een positieve ontwikkeling voor de mensheid.

Boek: Het verhaal van onze voorouder – Richard Dawkins & Yan Wong

Bekijk dit boek bij: