De anti-monarchistische overdaad van Gerard Aalders

Het nieuwe boek van historicus Gerard Aalders heet De toekomst van de Oranjes. Van Willem de Eerste tot Willem de Laatste. Maar het is de vraag of Aalders zelf wel gelooft dat onze huidige vorst ook de laatste zal zijn.

In zijn inleiding wijst Aalders erop dat maar een zeer kleine minderheid van de in de Tweede Kamer gekozen partijen direct van de monarchie af wil. De meeste partijen die als anti-koningsgezind te boek staan noemen geen streefdatum voor een republiek of onthouden zich helemaal van commentaar. Bovendien zijn ‘drieënnegentig Kamerleden voor behoud van het instituut dat zichzelf al eeuwen overleefd heeft’, stelt de auteur niet zonder bitterheid vast.

Want Aalders is, het zal voor de lezer van zijn vorige boeken geen geheim zijn, fel tegen de monarchie. Eerder schreef hij onder meer het veel verkochte Oranje Zwartboek en uiterst kritische biografieën van prins Bernhard en koningin Wilhelmina. In De toekomst van de Oranjes doet hij zijn werk nog eens dunnetjes over.

Eerlijk gezegd slaagt Aalders er niet in zijn eerdere boeken te overtreffen. Zijn betogen tegen de erfelijkheid van het koningschap bieden geen nieuwe inzichten. Datzelfde geldt voor zijn beschouwingen over het Oranjehuis. Die hebben nauwelijks meerwaarde vergeleken met zijn vroegere publicaties en krijgen hier en daar zelfs iets drammerigs. Aalders schrijft zonder meer vlot en hier en daar ook onderhoudend, maar overdaad blijkt ook nu te schaden.

Wappie

Opnieuw mogen we lezen dat de koningen Willem I tot en met III niet deugden, evenmin als koningin Wilhelmina. Haar dochter Juliana komt er relatief nog het beste van af omdat zij net als de auteur links was. Niettemin deugde ook zij niet. Ze was een ‘wappie’ avant là lettre, die zich het hoofd op hol liet brengen door gebedsgenezeres Greet Hofmans. Bovendien was ze getrouwd met prins Bernhard, iemand die volgens Aalders wel heel erg fout was. Onnodig te zeggen dat Beatrix en Willem-Alexander ook enorme bezwaren oproepen bij de schrijver.

Soms loopt Aalders zichzelf voorbij. ‘In een monarchie is het zelfs mogelijk een tiener als staatshoofd te krijgen’, schrijft hij. ‘En een wappie op de troon’ behoort volgens hem eveneens tot de risico’s.

Maar het eerste gevaar bestaat in een republiek eveneens, tenzij er gesleuteld zou worden aan de leeftijdsgrenzen van het passief kiesrecht. En het tweede is in de praktijk min of meer voorgekomen: in 2016 werd Donald Trump verkozen tot president van Amerika. Deze ontkenner van de ernst van het coronavirus zou Aalders toch op zijn minst als een halve wappie aanduiden.

Vermakelijk is wel de oprichtingsvergadering van het Republikeins genootschap in de jaren negentig die Aalders in zijn boek in herinnering roept. Nadat deze aanvankelijk geheime bijeenkomst was uitgelekt (‘Prominente heren knabbelen wat aan het koningschap,’ schreef de Volkskrant) bedankte een aantal van hen ijlings voor het lidmaatschap.

Want voor het uitdragen van anti-monarchale gedachten is nog altijd een zekere moed nodig, blijkt uit het ‘woord van dank’ aan het einde van dit boek. Een historisch overzicht van majesteitsschennis in Nederland van Aalders werd plotseling en om duistere redenen door de uitgever geweigerd. En de schrijfster van een biografie over Juliana werd met de dood bedreigd.

Koningsmoord

Vorig voorjaar kwam Koningsmoord op Het Loo van oud-journalist Frans Peeters op de markt. Daarin staat dat koning Willem II door zijn zoon en opvolger is doodgeschoten (een gebeurtenis die Aalders merkwaardig genoeg niet noemt, al gaat hij roddel en achterklap allerminst uit de weg). Nieuw is deze beschuldiging niet. Ook in de negentiende eeuw was zij bij ingewijden (of degenen die zich als zodanig beschouwden) bekend, zij het dat ze nooit is bewezen. Jaren geleden verscheen bij een kleine Friese uitgever een roman van Homme Eernstma (pseudoniem van Cornelis Schelto Sixma van Heemstra, particulier secretaris van regentes Emma): Roman Hagois, waarin deze geschiedenis uit de doeken wordt gedaan. Peeters heeft zich bij het schrijven van zijn boek onder meer hierop gebaseerd. Voor wie nieuwsgierig is, is de Roman Hagois opnieuw gepubliceerd.

Boek: De toekomst van Oranje. Van Willem de Eerste tot Willem de Laatste