De Blauwvingers van Zwolle

Kampen is voor Nederland wat Schilda is voor Duitsland, Chelm voor Polen en Abdera voor het oude Griekenland: een stadje waar spreekwoordelijk domme mensen wonen. Volgens een beroemd verhaal wilden de Kampenaren ooit net zo’n mooi carillon hebben als het even stroomopwaarts aan de IJssel gelegen Zwolle, waarop de Zwollenaren aanboden dat hun buren het klokkenspel voor een zacht prijsje wel van hen konden overnemen. Zo gezegd, zo gedaan en iedereen was tevreden tot die van Kampen ontdekten dat ze voor dat zachte prijsje makkelijk drie carillons hadden kunnen kopen.

De Blauwvingers van Zwolle

De koop was echter beklonken, dus betalen zouden ze. Ze konden de eer echter nog redden door het bedrag te voldoen in stuivers. Omdat de Zwollenaren nog twee dagen bezig waren om het bedrag na te tellen, staan ze bekend als blauwvingers.

Althans, dat is het verhaal. Het is niet waar. “Betalen in klein muntgeld” is een beroemd broodje aap, dat een jaar of tien geleden nog opdook in een anekdote over Samsung dat Apple een miljard dollar zou hebben betaald in stuivers en dat ook wordt verteld over een transactie tussen de Verenigde Staten en Iran.

Bisschop Filips versus hertog Karel

De echte reden waarom Zwollenaren Blauwvingers heten, is iets minder fantastisch. Aan het begin van de zestiende eeuw waren Zwolle en Kampen in principe trouw verschuldigd aan de bisschop van Utrecht, Filips van Bourgondië, die een voor Zwolle vervelende kwestie almaar niet tot een goed einde wist te brengen: de tol die Kampen mocht heffen op de IJssel. Bisschop Filips was sowieso weinig geliefd, want Karel V had hem benoemd zonder rekening te houden met de Staten van Sticht (de huidige provincie Utrecht) en Oversticht (Overijssel en Drenthe). In de zomer van 1521 liep Zwolle daarom over naar de hertog van Gelre, Karel van Egmont, die in deze jaren een epische strijd uitvocht tegen Karel V. In het volgende jaar voegde hij heel Oversticht toe aan zijn gebieden.

Weer twee jaar later, in 1524, hadden de Zwollenaren echter hun bekomst van hun nieuwe landheer. De vroede vaderen wilden daarom terugkeren naar de bisschop van Utrecht, wat hertog Karel probeerde te vermijden door hoogstpersoonlijk naar Zwolle te komen. Misschien had hij succes kunnen hebben, maar hij nam een gevolg mee van enkele honderden soldaten, wat de indruk wekte dat hij desnoods kwaadzins wilde bereiken wat hij niet goedzins voor elkaar kon krijgen.

Opnieuw meineed

Toen hertog Karel op 4 maart de stad binnenging door de Sassenpoort, lieten de poortwachters eerst het valhek neer dat er nog altijd is, om vervolgens ook de buitenpoort te sluiten. De hertog zat gevangen.

De volgende dag gaf hij toe: hij mocht vertrekken mits hij erkende dat Zwolle zijn eigen gang mocht gaan. Een maand later overleed bisschop Filips, die door de neutrale bisschop Hendrik II werd opgevolgd. In de loop van de zestiende eeuw verzandde de IJssel richting Kampen terwijl het Zwarte Water zich verdiepte, zodat de handelsroute langs Kampen steeds minder aantrekkelijk werd en het conflict tussen de twee steden ten einde kwam.

Vandaag, 31 augustus, is het 789 jaar geleden dat bisschop Wilbrand Zwolle stadsrechten verleende. Omdat de bewoners tot tweemaal toe meineed hebben gepleegd, eerst tegenover de bisschop en daarna tegenover de hertog, staan ze bekend als Blauwvingers.