De Kinderkruistocht (1212)

De Kinderkruistocht. Gebeurtenis in 1212 waarover onder historici nog veel onduidelijkheid bestaat. In tegenstelling tot de naam doet vermoeden draaide het waarschijnlijk om spontane samenkomsten van ontheemde boeren die, opgezweept door jonge leiders, op ‘Kruistocht’ naar het beloofde land werden gestuurd.

De Kinderkruistochten worden door bijna alle bronnen in 1212 gedateerd en begon zowel in Duitsland als in Frankrijk. In Duitsland verlieten duizenden boeren en arbeiders hun woonplaatsen in wat zij zelf aangaven als een opdracht van god om het heilige land te heroveren. Bronnen wijzen een zekere Nicholas aan als leider van de groep, die handelde aan de hand van ‘visioenen’ en die de ontheemde boeren opriep op kruistocht te gaan. Vanuit Keulen, waar de groep was ontstaan, trokken de kruisvaarders langs de Rijn naar het zuiden naar Italië.

Stephan ‘van Cloyes’

In Genua verlieten velen, teleurgesteld in Nicholas, de groep. Veel anderen trokken door naar Rome, maar werden later door piraten gevangen genomen en verkocht aan de Saracenen.

In Frankrijk volgden duizenden ene Stephan ‘van Cloyes’ nadat god voor hem verschenen was met een brief voor de koning. Na een bezoek aan Parijs trokken de kruisvaarders naar het zuiden, eveneens van plan om het heilige land te heroveren. De expeditie per schip werd een fiasco, nadat twee schepen vergingen en de anderen gevangen werden genomen en als slaven werden verkocht. Het lijkt er op dat het originele idee van de kruistocht in Duitsland is ontstaan en later de Franse bevolking heeft aangestoken. In zeker zin waren de twee dus onderdelen van één grote beweging.

Niet alleen kinderen

De kruisvaarders waren, zoals de naam van de Kinderkruistochten doet vermoeden, niet alleen kinderen. De aanduiding pueri die in de annalen van die tijd werd gehanteerd duidt niet enkel op kinderen, maar zou in die tijd ook hebben geduid op mensen tot ongeveer 28 jaar. Deze nuancering is in latere vertalingen verloren gegaan. Het woord puer zegt ook wat meer over de sociale status van de deelnemers dan over hun leeftijd. De deelnemers waren waarschijnlijk erg arme boeren die zich door geldgebrek genoodzaakt zagen hun land te verkopen en als landlopers en bedelaars verder gingen. De groeiende groep armen zorgden ervoor dat uitbuiting en misbruik tijdens het verrichten van zware lichamelijke arbeid steeds vaker voorkwam. De kruistocht werd gezien als een uitvlucht uit deze miserabele situatie.

Profetische leider

De ‘populaire’ kruistochten bestonden vaak naast de gebruikelijke kruistochten en hadden eveneens het doel Jeruzalem te bevrijden. Ze volgden echter een charismatische en profetische leider in plaats van een legerleider. De kruistocht van 1212 was de eerste waarin de bevolking zelf het initiatief nam. De initiatiefnemers van deze kruistocht zagen het als hun taak de kruistocht te zuiveren van de wereldlijke leiders en ze terug te brengen naar de kern van de zaak: het uit de wereldlijke sfeer halen van dergelijke ondernemingen, zoals de rijken hadden gedaan met de toen dan toe vier grote kruistochten, en er opnieuw een geestelijke rite van maken. Volgens theologen als Alain van Lille (± 1128-1202) en Peter van Blois (± 1135-1203) waren de armen het meest zuiver van hart en dus het beste in staat om dergelijke ondernemingen tot een goed einde te brengen.

Deze populaire kruistocht viel in een tijd waarin binnen de religie werd gesproken over een terugkeer naar de strikte armoede, in navolging van Jezus. Verschillende geestelijken predikten enthousiast over deze levenswijze, maar voor de rijke en hiërarchisch geleide kerk vormde ze een bedreiging. Een terugkeer naar een veel soberdere levenswijze zou minder inkomsten, en dus minder macht voor de kerk betekenen. De Kinderkruistochten waren in zeker zin een weergave van deze aanbidding van armoede en de daaruit ontstane afwijzing van rijkdom en macht.

Motief

Geleerden discussiëren nog altijd over de vraag of het sociale of het religieuze motief de doorslag heeft gegeven voor het ontstaan van de Kinderkruistochten. De idealen van de kruistocht van 1212 waren in ieder geval helder: een van de moslims bevrijd Jeruzalem en het verspreiden van de goddelijk voorgelegde keuze van een arm en sober leven. De deelnemers waren in eerste aanleg echter vooral slachtoffers van de economische omstandigheden. Hun hieruit ontstane desoriëntatie kan een belangrijke voedingsbodem voor de Kinderkruistochten zijn geweest.

Lees ook: Kruistochten (1095-1271) – Samenvatting, oorzaken, tijdlijn & gevolgen
Boek: In naam van God – Een nieuwe geschiedenis van de Kruistochten