Julius Caesar had de alleenheerschappij in het Romeinse Rijk veroverd en was er niet in geslaagd deze aanvaardbaar te maken voor zijn tijdgenoten, die de republiek zeer toegenegen waren. En dus werd hij vermoord, waarmee een nieuwe ronde burgeroorlogen onvermijdelijk werd.
“Terwijl hij plaats nam, kwamen de samenzweerders om hem heen staan, zogenaamd om hem te begroeten, en direct trad Tillius Cimber, die de leidersrol op zich had genomen, op hem toe als om iets te vragen. Toen Caesar hem terugwees en met een gebaar beduidde dat hij met zijn verzoek moest wachten, greep Cimber zijn toga bij beide schouders vast. Caesar riep uit: “Maar dit is geweld” en op hetzelfde ogenblik bracht een van de gebroeders Casca hem van achteren een wond toe even onder de keel. Caesar greep Casca’s arm en doorstak die m et zijn schrijfstift. Hij deed een poging om op te springen, maar een nieuwe verwonding maakte dit onmogelijk. Toen hij merkte dat hij van alle kanten met getrokken dolken werd belaagd, omhulde hij zijn hoofd met zijn toga en trok gelijk met zijn linkerhand de plooien van zijn toga strak omlaag tot aan zijn voeten, zodat ook het onderste gedeelte van zijn lichaam bedekt zou zijn en hij er behoorlijk bij zou liggen. In deze houding werd hij drieëntwintig maal doorstoken. Alleen bij de eerste stoot kerm de hij zonder een woord, al hebben sommigen overgeleverd dat hij, toen Marcus Brutus zich op hem stortte, in het Grieks tot hem heeft gezegd: “Ook jij, mijn zoon?”
Lange tijd lag hij levenloos op de grond om dat allen de wijk namen, totdat drie eenvoudige slaven hem in een draagstoel legden en hem, terwijl zijn ene arm slap omlaag hing, naar zijn huis brachten.” (Suetonius, Leven van Caesar, 82)
Iden van maart
De datum waarop dit gebeurde is bekend: “de iden van maart”. In de oude kalender markeerde de idus het midden van de maand, als de maan vol was, maar Julius Caesar had in 46 v.Chr. de kalender aangepast en “idus” was vanaf toen de aanduiding voor de vijftiende.
Werd Caesar vermoord op 15 maart 44 v.Chr.? Wel in de Juliaanse kalender. Maar die gebruiken we al een eeuw of drie niet meer. Wij gebruiken de Gregoriaanse kalender en de vijftiende maart 44 v.Chr. in de Juliaanse kalender correspondeert met de dertiende maart in onze kalender. Dat is zeker – een handig hulpmiddel om Juliaanse en Gregoriaanse data om te rekenen is hier.
Maakt dit veel uit? Ik weet het niet. Naarmate je verder terug gaat in de tijd, lopen de twee kalenders steeds meer uit de pas. Als we ergens in het Egyptische Nieuwe Rijk zijn aanbeland is het verschil twee weken, ofwel het verschil tussen volle en nieuwe maan. Twee weken kan ook het verschil zijn tussen bijvoorbeeld een lage en een hoge Nijl, of het verschil tussen het niet en wel bloeien van bepaalde gewassen.
Astronomische datum
Wat ik gewoon niet weet is wat de datum die een astronoom noemt betekent. Is het een Gregoriaanse datum en mag ik aannemen dat de gewassen die op dat moment op de velden stonden, dezelfde zijn als de gewassen die tegenwoordig op die datum bloeien? Of is het een Juliaanse datum en kan er frictie zijn?
Voor de moord op Caesar is het verschil van twee dagen onbelangrijk, maar ten tijde van de slag bij Kadesh is het elf dagen. Dat kan het verschil zijn tussen het wel of niet binnenhalen van de oogst. Kortom, ik weet niet wat een astronomische datum in verhouding tot de natuurlijke kalender betekent. Ik ging een kleine dertig jaar geleden studeren en de meest basale dingen weet ik nog niet.
~ Jona Lendering
Historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken. Zie ook: mainzerbeobachter.com en grondslagen.net
Boek: Brutus – De nobele samenzweerder
