De pausmobiel – De auto van de paus

Als de paus een kleine rondrit maakt en daarbij zichtbaar wil zijn voor het publiek, reist hij vaak in een pausmobiel. Deze kenmerkende witte wagens met grote ramen zijn onlosmakelijk met de paus verbonden. In de loop der jaren zijn verschillende soorten wagens gebruikt. Die modellen gaan we hier niet allemaal opnoemen, maar we presenteren hier wel een klein pausmobiel-overzicht.

Draagstoel

Het ambt van paus is natuurlijk veel ouder dan de auto. Voor de jaren dertig van de vorige eeuw reisden pausen hoofdzakelijk met paard en wagen. Als in Vaticaanstad zelf kleine afstanden moesten worden afgelegd, gebruikte men echter ook wel eens een draagstoel. En dan was er ook nog de sedia gestatoria, een rijkversierde pauselijke troon die door twaalf mannen gedragen moest worden, de zogeheten sediari pontifici. De paus zelf zat op een klein podium bovenop, het suppedaneum geheten. De draagbare troon werd in ieder geval vanaf Pius II (1405-1464) gebruikt tijdens pauskroningen maar ook tijdens andere plechtigheden was hij soms te zien.

Net als bij de moderne pausmobiel was de draagbare troon vooral bedoeld om de paus voor iedereen zichtbaar te maken. Voor de wat oudere pausen die slecht ter been waren bood de draagstoel het voordeel dat men minder zelf hoefde te lopen. Heel comfortabel was het transport per draagstoel verder echter niet.

Paus Johannes Paulus II (1920-2005) vond de ceremoniële draagstoel niet meer bij de tijd passen en borg hem op. Deze paus zou enige tijd later ook de eerste echte pausmobiel introduceren, een witte omgebouwde jeep. Dit voertuig moest hem ook meer bescherming bieden tegen kwaadwillenden. Geen overbodige luxe, maar daarover verderop meer. Paus Johannes XXIII (1881-1963) gebruikte de sedia gestatoria overigens ook al niet meer, maar dat had een hele andere reden. Met enige zelfspot verklaarde deze paus daarover ooit:

Mij wordt gezegd dat ik bescheiden ben omdat ik de sedia gestatoria niet wil, maar ik ben niet bescheiden. Ik ben dik en ik ben bang om naar beneden te vallen.

Koetsen

Als de paus grotere afstanden moest afleggen, waren draagstoelen vanzelfsprekend ongeschikt. In de eeuwen voor de opkomst van de auto verplaatsten pausen zich dan ook hoofdzakelijk per koets. Tijdens bijzondere dagen werden deze rijtuigen soms ook gebruikt en kon het publiek de paus in ceremoniële koetsen bewonderen.

De Vaticaanse Musea herbergen een Koetspaviljoen waar negen ceremoniële berlines van voormalige pausen tentoongesteld worden. Hieronder een voorbeeld van zo’n pauselijke koets.

Autos

Welke auto precies moet worden aangemerkt als de allereerste gemotoriseerde pausmobiel, is niet helemaal duidelijk. Begin jaren twintig van de vorige eeuw kreeg paus Pius X in ieder geval al eens auto – een Itala 20/30 – cadeau van de aartsbisschop van New York, maar die wagen werd nooit gebruikt. In de jaren hierna deden auto’s onder Pius XI echt hun intrede in Vaticaanstad. Bekend is vooral de Citroën Lictoria die Pius XI in 1926 als geschenk ontving van de Franse Citroën-fabriek, ter gelegenheid van het kort daarvoor ondertekende Verdrag van Lateranen, waarbij Vaticaanstad als onafhankelijke, soevereine staat werd erkend. Speciaal voor de paus was in deze auto een houten troon geplaatst. Hetzelfde jaar kreeg de paus ook al een auto van de Italiaanse staat, een Bianchi Tipo 20.

Al snel werd het andere autofabrikanten ook duidelijk dat het aantrekkelijk kon zijn om de paus een auto te geven. In de media werd immers altijd uitgebreid verslag gedaan van de uitstapjes van de paus. En vaak waren er ook wel fotografen of cameraploegen aanwezig die een beelden schoten als de paus in of uit zijn bolide stapte. In 1929 besloot het Italiaanse automerk Fiat een wagen te geven aan de paus en een jaar later verscheen de eerste Duitse wagen in het Vaticaan: een Mercedes Benz van het type Nürburg 460. Deze wagen was ook zeer geschikt voor grotere afstanden omdat hij een snelheid haalde van maar liefst honderd kilometer per uur. Toen de paus voor het eerste met deze auto naar de pauselijke zomerresidentie Castel Gandolfo reed, kreeg de wagen een lekke band. Naar verluidt bleef de paus rustig en legde hij zijn medewerkers zelf uit hoe de band vervangen diende te worden.

Moderne pausmobiel

Hoewel deze eerste wagens prima aangemerkt kunnen worden als pausmobiel, denken we bij het begrip pausmobiel echter vooral aan de witte wagens die door de eerder genoemde paus Johannes Paulus II werden geïntroduceerd. In 1979 liet deze paus speciaal voor zijn eerste reis naar zijn geboorteland Polen een vrachtwagen van het Poolse merk Star ombouwen. Dit tamelijk logge voertuig was aan de bovenzijde volledig open. De paus kon vooraan zitten op een kleine troon met daarboven een baldakijn. Achter hem was plek voor nog zo’n tien medereizigers.

In de jaren hierna werd gebruikgemaakt van verschillende jeeps en omgebouwde terreinwagens, waaronder een Toyota Land Cruiser, verschillende Land Rovers en jeeps van het merk Fiat. Toen paus Johannes Paulus II op 13 mei 1981 werd beschoten door de Turkse activist Mehmet Ali Agca terwijl hij een rit maakte in een open een Fiat-jeep, was duidelijk dat nagedacht moest worden over de bescherming van de paus. Johannes Paulus II werd door maar liefst vier kogels geraakt en verloor driekwart van zijn bloed. Toch overleefde hij de aanslag. Een kleine vijf maanden later verscheen de herstelde paus demonstratief nog een keer in de open jeep op het Sint-Pietersplein, maar de wagens die hierna verschenen boden hem toch wat meer bescherming.

Sardineblik

De nieuwe pausmobielen werden zwaar bepantserd en kregen kogelvrij glas. Daarnaast kregen veel van deze modernere pausmobielen een verhoogd dak, zodat omstanders de paus goed konden bekijken. In de beginjaren was het wel wennen dat de paus werd rondgereden in een soort glazen kooi of ‘vissenkom’. Ook de paus zelf moest er wel aan wennen en sprak gekscherend eens van een ‘sardineblik’. Tegenwoordig zijn pausmobielen vaak weer deels open. Om te voorkomen dat het nog eens misgaat lopen er tijdens risicovolle ritjes wel veel beveiligers mee. De huidige paus, Franciscus, is helemaal geen voorstander van gesloten wagens, omdat hij dan moeilijk contact kan leggen met mensen in het publiek, iets wat hij essentieel vindt voor zijn pastorale rol als paus. In 2014 liet de paus weten niet bang te zijn voor een aanslag:

Het is waar dat er van alles kan gebeuren, maar laten we eerlijk zijn, op mijn leeftijd heb ik niet veel te verliezen. Het is in de handen van God.

Aan de voorzijde van de pausmobiel zijn doorgaans twee Vaticaanse vlaggen te zien. Ook wordt het wapen van Vaticaanstad vaak ergens op de bolide afgebeeld. De kentekens van de pauselijke bolides beginnen allemaal met SCV. Officieel staat dit voor Status Civitatis Vaticanæ. Sommige Italianen vinden de volgende betekenis echter beter:

Se Cristo vedesse (Als Christus dit zag…)

Maar ook de opvolger van Petrus moet soms natuurlijk gewoon met zijn tijd mee.

Bronnen ▼