Urim en Tummim – Bijbelse orakelstenen

De Urim en Tummim zijn mysterieuze rituele objecten die worden genoemd in de Hebreeuwse bijbel. Ze werden gebruikt door de hogepriester van het oude Israël. In verschillende modernere vertalingen zijn de objecten aangeduid als de ‘orakelstenen’.

De eerste vermelding van de Urim en Tummim (of Oerim en Toemiem) is te vinden in Exodus 28. Hier wordt beschreven hoe een speciaal gewaad voor de hogepriester moet worden gemaakt, de zogeheten efod. Daarop bevond zich een borsttas waarin verschillende stenen bewaard werden:

In vers 30 worden de Urim en Tummim vervolgens bij naam genoemd. Anders dan de stenen die hiervoor vermeld worden, moesten die niet op de schouderstukken, maar in de borsttas worden bewaard:

En u moet in de borsttas van de beslissing de urim en de tummim doen, zodat die op het hart van Aäron zijn, als hij binnenkomt voor het aangezicht van de HEERE. Zo zal Aäron de beslissing voor de Israëlieten voortdurend op zijn hart dragen voor het aangezicht van de HEERE.

Als de priester het heiligdom betrad, moest hij de orakelstenen dus altijd bij zich dragen.

Uit andere passages in het Oude Testament valt af te leiden dat de stenen door de priester ingezet konden worden om een antwoord te krijgen op vragen die alleen met ‘ja’ of ‘nee’ te beantwoorden waren. De uitkomst werd dan als een antwoord van God beschouwd. In sommige gevallen (zie 1 Samuel 28:6) kwam er ook geen antwoord. Hoe de stenen precies werden gebruikten en hoe ze eruit zagen is onduidelijk. Sommigen gaan ervan uit dat de stenen na koning David niet meer zijn ingezet. Enkele latere bijbelfragmenten wekken echter de indruk dat orakelstenen langer zijn gebruikt. Zie bijvoorbeeld Hosea 3:4:

Want de Israëlieten moeten veel dagen zonder koning en zonder vorst blijven, zonder offer en zonder gewijde steen, zonder efod en afgodsbeelden.

Saul en Jonathan

In de Septuagint, de oudste Griekse vertaling van de Hebreeuwse bijbel, is te lezen hoe Saul, de eerste koning van de Israëlieten, de stenen gebruikt. Hij is op dat moment verwikkeld in een strijd met de Filistijnen. Zijn leger heeft de vijand in het defensief gedwongen. Hoewel de strijd al veel van zijn mannen heeft gevergd, verbiedt de koning hen om voor de avond valt voedsel te nuttigen.

Vervloekt is de man die vóór de avond voedsel tot zich neemt, voordat ik mij aan mijn vijanden gewroken heb! 1 Samuel 14: 24b

Saul’s zoon Jonathan is van dat alles echter niet op de hoogte. Als hij, eveneens vermoeid door de strijd, in een bos wat honing ziet vloeien eet hij hier vrijuit van, waardoor hij weer wat bij zinnen komt en zijn ogen weer wat helderder staan. Enige tijd later besluiten ook veel andere Israëlieten, ondanks het verbod van Saul, al te gaan eten. Sommigen zijn zo uitgehongerd dat ze vlees eten waar het bloed nog in zit, iets wat strikt verboden is. Als Saul hoort over de overtreding van zijn manschappen, wendt hij zich tot God met de vraag of zijn leger de Filistijnen moet blijven achtervolgen. Een antwoord blijft echter uit. De koning roept dan alle leiders van het volk bijeen om te onderzoeken waarom het stil blijft en welke zonde hier toe heeft geleid.

Want zo waar de HEERE leeft, Die Israël verlost, al was het mijn zoon Jonathan, hij zal zeker sterven. Maar van heel het volk was er niemand die hem antwoordde. 1 Samuel 14: 39

Saul besluit dan dat de orakelstenen gebruikt moeten worden en hij bepaalt dat de uitkomst Urim moet zijn als de schuld bij hemzelf of zijn zoon Jonathan ligt. Als de schuld bij het volk ligt moeten de stenen Tummim geven. Wanneer de koning en zijn zoon na een eerste worp als schuldige worden aangewezen en dus duidelijk is dat het volk onschuldig is, besluit Saul de stenen nogmaals in te zetten. Dan valt het lot op Jonathan. Als die vervolgens bekent honing te hebben gegeten, stelt Saul dat zijn zoon, zoals hij eerder plechtig heeft bepaald, ter dood moet worden gebracht. Het volk wil daar echter niets van weten, omdat Jonathan zich in de strijd zeer moedig heeft getoond.

Zou Jonathan moeten sterven, die deze grote verlossing in Israël bewerkt heeft? Geen sprake van! Zo waar de HEERE leeft, er zal geen haar van zijn hoofd op de aarde vallen! Want hij heeft dit vandaag met Gods hulp gedaan. Zo verloste het volk Jonathan, zodat hij niet hoefde te sterven. 1 Samuel 14:45

In de meeste Nederlandse vertalingen is deze geschiedenis vrij kort weergegeven en worden de Urim en de Tummim niet bij naam vermeld. In de veelgebruikte bijbelvertaling van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap, de NBV21, staat bijvoorbeeld kortweg dat het lot tussen Saul en Jonathan geworpen wordt.

Bronnen ▼