Een kater hebben – Herkomst van de uitdrukking

Wie teveel gedronken heeft, loopt de kans de volgende ochtend wakker te worden met een kater. De kans is echter klein dat de ongelukkige een onbekende kater door het huis ziet lopen. Waar komt die spreekwoordelijke kater dan vandaan?

Het woord kater is vermoedelijk vanuit het Duits in onze taal beland. Volgens het Instituut voor de Nederlandse taal (IVDNT) gebruikte men in Duitse studentenkringen vanaf 1850 het woord kater in de betekenis van ‘onaangename gevoelens na drankmisbruik’. Het woord zou een vervorming zijn van Katarrh, een Duitse naam voor een slijmvliesontsteking of verkoudheid. Mogelijk grepen de studenten ook terug op een oude biersoort die Kater genoemd werd. Volgens een citaat uit 1575 was dat een gevaarlijk drankje.

‘degene die er te veel van dronk, ’s ochtends in het hoofd krabde’.

In het Duits sprak men vroeger ook wel van besoffen wie ein Kater (zuipen als een kater). De bekende taalkundige F.A. Stoett wijst in zijn werk Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) tot slot nog op een rijmpje uit begin achttiende eeuw:

Ik drink my daag’lyks maar eens vol,
Van ’t wyze en zoete Hengste-water,
Waar door ik zomwyl als een Kater
Zie uyt myn ogen dat ‘k schier rol,
Van boven neder als een tol. – J. Clyburgs Poëzy, anno 1727, Verjaargedichten

In Engeland gebruikt men bij ziekte soms de uitdrukkingen to be cat-sick of as sick as a cat.

Lees ook: “Ach vader! Niet meer!”
…of: Lid zijn van de blauwe knoop
Lijst: Top 30 Duitse woorden in het Nederlands
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼