Elie van Rijckevorsel was afkomstig uit een vooraanstaand Rotterdams kooplieden-geslacht. Van Rijckevorsel voelde zich meer aangetrokken tot de wetenschap dan tot de handel. Als een van de eerste Nederlandse wetenschappers reisde hij per stoomschip naar Indië om daar aardmagnetische observaties te verrichten.
Van Rijckevorsel trok in tropenoutfit met allerlei meetinstrumenten en een karavaan aan dragers door de Indische Archipel in bijvoorbeeld kleine houten volgestouwde prauwen en soms zelfs per vlot. Uit de brieven aan zijn moeder in Nederland blijkt dat dit vaak tijdrovend en inspannend was:
Het dek is zoo zonnig en de ruimte beneden zoo klein, dat ik de drie dagen die wij noodig gehad hebben om te reizen, liggende doorbracht. Met al onze
bagage hadden wij net ruimte om te liggen; van rechtop staan of zitten was geen sprak e…
De bevolking ter plekke keek nogal op van de wetenschapper. Ze noemden hem ook wel ‘inspecteur van de zon’. Van Rijckevorsel bleef uiteindelijk bijna vier jaar in Indië. Het leverde hem, naast een schat aan etnografische voorwerpen, scheepskisten vol kennis op. Deze onderzoeksresultaten werden gebruikt door wetenschappers, zoals Buys Ballot, oprichter van het KNMI.
De avontuurlijke Rotterdammer verzamelde tijdens zijn vele reizen een groot aantal objecten uit allerlei culturen. Een groot deel van zijn collectie vormde de basis van het Wereldmuseum in Rotterdam. Ook andere Rotterdamse musea en culturele instellingen bezitten collecties van Van Rijckevorsel.
Het Maritiem Museum, Natuurhistorisch Museum Rotterdam, Wereldmuseum, Boijmans van Beuningen en Museum Rotterdam besteden dit najaar aandacht aan de bijzondere wetenschapper. Dit vanwege het feit dat het dit jaar precies een eeuw geleden is dat Van Rijckevorsel de Erasmusstichting oprichtte.
Maritiem Museum
In de tentoonstelling Scheepskisten vol kennis staat het Maritiem Museum de komende maanden stil bij de negentiende-eeuwse onderzoekers die op expeditie gingen. De reis van Elie van Rijckevorsel naar Indië staat daarbij centraal.
Herbarium
Het Natuurhistorisch Museum en Boijmans van Beuningen besteden de komende maanden aandacht aan het herbarium van Van Rijckevorsel. Dit herbarium bestaat uit twee dikke banden met kunstig samengestelde bladen vol gedroogde bloemen en planten van locaties die uiteenlopen van Brazilië tot het Westplein en van Bayreuth tot Krooswijk. Het diende als souvenir van de reizen die Elie van Rijckevorsel als jongeman maakte van 1863 tot 1883.
Het eerste deel (1863-1882) wordt geëxposeerd in het Natuurhistorisch en het tweede deel (1882-1883) is te zien bij Boijmans van Beuningen. Van beide herbaria draait in de expositieruimte een fotopresentatie.
Wereldmuseum
Het Wereldmuseum bestaat dit 125 jaar en staat daarom in een tentoonstelling stil bij de geschiedenis. Elie van Rijckevorsel een grote rol bij de oprichting van het museum dat in de negentiende eeuw nog Museum voor Land- en Volkenkunde heette. Als een van de eerste schenkers heeft hij ruim 900 bijzondere objecten, verzameld tussen 1874 en 1884, nagelaten aan het Wereldmuseum. Veel dan deze objecten, zoals een gouden kris die is ingelegd met diamanten en smaragden, worden ook vandaag de dag nog gezien als ware topstukken.
In de tentoonstelling Elie van Rijckevorsel & het Wereldmuseum aandacht voor deze en andere bijzondere stukken.
Boijmans van Beuningen
Onder de titel Een verzameling verzamelingen brengt Boijmans van Beuningen een aantal uiteenlopende collecties van Elie van Rijckevorsel samen. Van Indische batiks tot koloniale meubels en wapens uit Borneo en van manden uit de Molukken tot glaswerk uit Venetië en Oosters porselein. Boijmans:
Van Rijckevorsel’s verzameling heeft het Rotterdams cultuurbezit aanzienlijk verrijkt. Voor de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen was deze Rotterdamse mecenas belangrijk vanwege zijn schenkingen oude kunstnijverheid aan het museum vanaf 1910, gevolgd door het legaat in 1928. Hij schonk Europees glaswerk, oosters porselein, een bijzonder 17de-eeuws pronkstilleven en koloniale meubels uit Indonesië. Deze schenking was aanleiding tot de allereerste vaste opstelling van toegepaste kunst in Museum Boymans, destijds gevestigd in het Schielandshuis.
Museum Rotterdam
In Museum Rotterdam is tot eind januari de tentoonstelling Rijk leven – Van Hogendorp, Van Rijckevorsel & de Rotterdamse elite te zien. In deze tentoonstelling in het Schielandshuis staat het museum stil bij de luxueuze levensstijl en grandeur van de Rotterdamse elite van de negentiende eeuw. Speciale aandacht daarbij voor Gijsbert Karel van Hogendorp en Elie van Rijckevorsel.
