Enne Koops
Wie aan de Eerste Wereldoorlog denkt, heeft niet meteen kleurenbeelden in zijn hoofd. Voor zover deze oorlog is gefilmd, is dat in zwartwitbeelden gebeurd. Experts en 400 technici hebben zeldzame archiefbeelden uit diverse oorlogvoerende landen opgetrommeld en frame voor frame ingekleurd. Het resultaat: drie dvd’s met ruim 350 minuten unieke oorlogsbeelden die de Grote Oorlog heel persoonlijk verbeelden en laten zien door de ogen van de betrokkenen.
De dvd-collectie brengt door het kleurgebruik de Eerste Wereldoorlog veel dichter bij het gevoel van de kijker dan zwartwitbeelden. Het beeldmateriaal is daarnaast keurig chronologisch en thematisch geordend en voorzien van deskundig commentaar van Engelse historici en hoogbejaarde veteranen.
Dvd 1: loopgraven en U-Boten
Documentaire 1 op de eerste dvd, getiteld “Groot onheil”, concentreert zich op de gebeurtenissen in het jaar 1914. Dit deel behandelt de verwikkelingen en gebeurtenissen die tot het ontstaan van de Grote Oorlog leidden. Een belangrijke oorzakelijke verklaring dichten de makers, volkomen terecht, toe aan de internationale instabiliteit veroorzaakt door het tanende aanzien van de voormalige supermachten Engeland en Rusland. De gelijktijdige opkomst van Duitsland als industriële grootmacht trok de internationale machtsbalans scheef. Ook het bondgenootschappensysteem en het imperialisme komen aan bod als belangrijke oorzaken, terwijl natuurlijk de moord op de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand in Sarajevo natuurlijk evenmin ontbreekt.
In het volgende deel, “De luchtmacht”, trekken prachtige beelden voorbij aan de ogen van de kijker. Centraal staat de luchtoorlog, evoluerend van luchtballonnen, verkenningsvliegtuigen, dog fights, watervliegtuigen en vliegdekschepen tot bommenwerpers). Het vliegtuig bestond net een decennium en was nog licht, met weinig vermogen. In het begin konden alleen lichtgewicht mitrailleurs meegenomen worden. Het werk van piloot was weinig benijdenswaardig: de gemiddelde levensverwachting van een Engelse piloot bij de Royal Flying Corps bedroeg, vanaf de eerste vlucht, elf dagen.
Naast aandacht voor de Britse pilotentraining komen beroemde piloten als “de Rode Baron” Manfred von Richthofen (80 hits), de Engelsman Albert Ball (44 hits), de Franse luchtheld Roland Garros (5 hits) en de Nederlandse vliegtuigbouwer Anthony Fokker aan bod. Fokker leverde de Duitsers de beste vliegtuigen uit de Eerste Wereldoorlog en ontwikkelde een synchrone mitrailleur die langs de propellerbladen schoot. Dit was een idee dat hij van Roland Garros had gestolen, maar vele malen effectiever had gemaakt. Het vliegtuig leidde tot de introductie van de eerste aanvallen op burgerdoelen, toen de Duitsers op 19 januari 1915 vanuit een Zeppelin het Engelse Norfolk bombardeerden, gevolgd door een aanval op Londen in mei van dat jaar.
De strijd op zee vormt het vierde thema, waarbij hoofdzakelijk de gevechten tussen de Engelsen en Duitsers om de suprematie op zee de revue passeren. De grootste zeeslag uit de Eerste Wereldoorlog komt aan de orde: de onbesliste Slag bij Jutland (ook wel de Slag bij Skaggerak geheten) uit 1916. Verder de ontwikkeling van de Duitse U-Boten in een poging om Engeland van buitenlandse toevoer te isoleren. En ten slotte enkele Engelse uitvindingen om de U-Boten uit te schakelen, namelijk de hydrofoon (een microfoon die het geluid van U-Boten herkende en de diepte bepaalde), de dieptebom (die de onderzeeërs vervolgens moest uitschakelen) en het idee van de “Dover Barrage”, een barrière van netten en mijnen om de U-Boten uit Het Kanaal te houden. Mede door deze noviteiten wonnen de Britten uiteindelijk de zeeoorlog en konden de Amerikanen vanaf 1917 veilig naar Europa oversteken en de Eerste Wereldoorlog een beslissende wending geven.
Dvd 2: Antipathieën in het Oosten en in Versailles
De strijd aan het Oostfront vormt het startschot van dvd nummer 2. Hier vochten Rusland, Duitsland en Oostenrijk-Hongarije hun antipathieën uit. Door de vele vlaktes, bossen en bergen zag de strijd in Oost-Europa er totaal anders uit dan die aan het Westfront. Aan het Oostfront werd veel massaler de cavalerie ingezet. Substantiële aandacht gaat uit naar de Slag bij Tannenberg, waar de Duitse generaals Paul von Hindenburg en Erich Ludendorff de Russen terugdreven. Maar de Russen lieten zich niet zomaar verslaan en vochten fel terug. Uiteindelijk zorgde de Russiche Revolutie ervoor dat Duitsland en Oostenrijk de strijd in het Oosten wonnen.
De tweede documentaire op deze dvd gaat over het laatste oorlogsjaar 1918 – waarbij de nodige aandacht uitgaat naar het Ludendorff-offensief vanaf maart 1918 –, het uiteindelijke einde van de oorlog en het aan de Duitsers opgelegde Diktat van Versailles. Door de deelname van de Verenigde Staten aan de oorlog moesten de Duitsers zich in 1918 aan het Westfront gewonnen geven en stelden zij in eigen land een burgerregering aan die de Weimarrepubliek inluidde. Dit democratische experiment strandde uiteindelijk begin 1933 met de machtsovername van Adolf Hitlers NSDAP.
Oersaaie film
De extra toegiften, “strategie en tactiek” & “the making off”, zijn fraai. In “strategie en tactiek” wordt ingegaan op de vele nieuwe vindingen die tijdens de Eerste Wereldoorlog werden vindingen, zoals de filmcamera, de tank, de mitrailleur, het vliegtuig, gifgas en de vlammenwerper. Interessant is hier het beeldmateriaal over de tunnels die zowel de geallieerden als Duitsers onder de vijandige stellingen groeven om die met tonnen springstof op te blazen.
De extra bijlage “the making off” onthult vervolgens welk titanenwerk er, onder leiding van de executive producer Philip Nugus en directeur Jonathan Martin, is verzet om deze prachtige dvd-collectie te realiseren. Het productieteam mag in elk geval als zeer ervaren beschouwd worden, gezien de 700 historische documentaires die het gemaakt heeft. Documentaires die in 120 landen ter wereld bekeken zijn. De makers geven aan dat ze met deze dvd-serie de Eerste Wereldoorlog heel persoonlijk willen representeren, door kleurengebruik, ooggetuigenverslagen, persoonlijke verhalen en gedichten. Ze zijn daar voortreffelijk in geslaagd.
Collectors item
Ondanks de mislukte film “The Trench”, de nodige herhaling (bepaalde scènes komen in meerdere documentaires voor) en soms incorrecte vertalingen (ergens wordt 10.000 als 4.000 vertaald), is deze dvd-collectie een waardig collectors item voor geïnteresseerden in de Eerste Wereldoorlog. De dvd-box werpt letterlijk een nieuw, gekleurd licht op de Grote Oorlog. Mooi is verder dat ooggetuigen het unieke beeldmateriaal telkens becommentariëren met eigen ervaringen uit de Grote Oorlog, zodat de oorlog nog meer tot ‘leven’ komt.
