Geschiedenis van de Boekenweek

Het is weer tijd voor de Boekenweek. Thema van dit jaar is ‘Ik ben alles’. Sinds 1930 worden in Nederland Boekenweken gehouden, dit met als doel de rol van het boek in de samenleving te verstevigen.

Het boekenweekgeschenk van 2023 is geschreven door Lize Spit. De novelle heeft als titel De Eerlijke Vinder. Van 11 tot en met 19 maart 2023 geven veel boekverkopers dit boek gratis weg bij aankoop van ten minste vijftien euro aan Nederlandstalige boeken.

Schrijver Raoul de Jong schreef daarnaast een essay rondom het jaarthema. In dit essay, getiteld Boto Banja, neemt de auteur lezers mee op een zoektocht naar een geheim genootschap van ondeugende schrijvers.

Het begin van de Boekenweek

In 1930 kwam tijdens de eerste Boekenweek het jubileumboekje De uitgever en zijn bedrijf uit. Dit boekje werd uitgegeven ter ere van het vijftigjarig bestaan van de Nederlandsche Uitgeversbond. Een jaar hierna was er geen boekenweek, maar in 1932 verscheen er voor het eerst een echt Boekenweekgeschenk. Het boek had de toepasselijke titel Geschenk.

Na dit eerste officiële boekenweekgeschenk verscheen er vrijwel ieder jaar een boekenweekgeschenk tijdens de Boekenweek. Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog verschenen er enkele jaren geen geschenken. In 1941 verscheen er nog wel een Boekenweekgeschenk, maar op last van de Duitse bezetter werd het boek op 1 maart 1941 uit de handel genomen. Vermoedelijk omdat een van de schrijvers van de uitgave Novellen en Gedichten, Victor van Vriesland, van Joodse komaf was.

Doorgaans is het Boekenweekgeschenk een novelle. Tot en met de jaren zeventig verschenen er naast het officiële Boekenweekgeschenk ook enkele uitgaven voor de schoolgaande jeugd. Sinds 1987 verschijnt er naast het Boekenweekgeschenk ook een essay waarin vaak dieper ingegaan wordt op het thema van de Boekenweek.

Anonieme uitgaven

In de jaren ’40, ’50 en ’60 werden de Boekenweekgeschenken vaak anoniem op de markt gebracht. Dit in het kader van een prijsvraag. Onbekend was dus wie het boek geschreven had. Het Boekenweekgeschenk van 1948 bijvoorbeeld, Oeroeg, waaraan nu vrijwel iedereen direct de naam Hella Haasse koppelt, verscheen ook anoniem. In het Boekenweekgeschenk was een lijst van mogelijke auteurs opgenomen. De ontvanger van het geschenk kon per briefkaart laten weten wie volgens hem of haar de auteur van de novelle was.

De Boekenweekgeschenken worden uitgegeven door stichting CPNB. In het verleden werd dit gedaan onder de naam De Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels.

Essay bij de Boekenweek 2023: Boto Banja – Of: het geheim genootschap der dansende schrijvers