Als moeder van een peuter vraag ik mij regelmatig af, als ik weer eens nuttige informatie vind op het wereldwijde web: “Hoe hebben al die moeders vroeger hun kinderen groot gekregen zonder internet?”
“Zoo omstreeks 10 maanden, als het verstand zich begint te ontwikkelen en hij rechtop zitten kan, zet gij hem op geregelde tijden op een potje. (…) Met kinderen, die ruim anderhalf jaar oud, nog niet zindelijk zijn moet gij even naar den dokter.”
Tegenwoordig is het vrij normaal als kinderen op hun derde nog niet zindelijk zijn en wordt het zelfs voor het tweede jaar door sommigen afgeraden. Bovendien lopen kinderen nu zonder problemen naakt door het huis en zelfs gerust bij een openbaar zwembad, iets dat in 1927 uit den boze was:
“’t Is beter, dat het kind er jong aan gewend wordt, zich niet bloot te laten zien. (…) Ook sta men niet toe, dat kinderen met geslachtsdeelen spelen. Het is daarom goed – hier zij nadrukkelijk op gewezen – het kind van jongs af aan met een goed gesloten broekje naar bed te laten gaan, opdat het handje niet ergens verdwaalt, waar het slechts kwaad kan aanrichten, kwaad, dat eerst niet te merken is, later in het karakter groote verwoestingen aanricht.”
Inmiddels zijn er hoogstens het rompertje en de slaapzak die precies om het lichaam passen en die het kind tegen deze “verwoestingen” beschermt. En tegenwoordig is het uit den boze om ’tikjes’ uit te gaan delen. Daarover werd destijds anders gedacht:
“De kachel: niet voor kleine handjes. (…) Verbied het met een nadrukkelijk gezicht, nog eens en nog eens, als dat niet helpt, met een enkel tikje. Het zal U veel zorg voor later besparen.”
Gezond verstand
Al deze en veel andere wijsheden kwamen in die tijd van Guurtje Johanna Hendrika Riemens-Reurslag (1886-1950), een voormalig lerares die – toen haar eigen kinderen op school zaten – pedagogische artikelen schreef voor onder meer het Handelsblad, de Telegraaf en de Nieuwe Amsterdammer. Vanaf 1922 schreef ze ook verschillende boeken, naast bovengenoemde verschenen onder meer Van Kind tot Mensch (1926) en Nieuwe Zakelijkheid in de Opvoeding (1932).
Of haar adviezen nou echt hun vruchten hebben afgeworpen, is natuurlijk moeilijk na te gaan. De kinderen die met haar boekjes zijn grootgebracht zijn rond de Tweede Wereldoorlog volwassen geworden. En toen had je ongetwijfeld ook lastpakken en exhibitionisten.
Ergens lijkt me het wel prettig hoor, gewoon één informatieboekje en geen honderden websites en experts die allemaal wat anders vinden. Gelukkig is de beste raadgever als het gaat om opvoeding niet aan tijd of moraal gebonden: het gezonde verstand.
