Heilige Alliantie (26 september 1815)

De Heilige Alliantie was een verdrag dat op 26 september 1815 gesloten werd tussen de landen Rusland, Oostenrijk en Pruisen, kort na de val van Napoleon Bonaparte.

Het verdrag werd gesloten tussen tsaar Alexander I van Rusland (1777-1825), de vorst van Pruisen Frederik Willem III (1770-1840) en keizer Frans I van Oostenrijk (1768-1835).

Initiatiefnemer, doelstelling en leden van de Heilige Alliantie

Degene die het initiatief nam voor de Heilige Alliantie, was de Russische tsaar Alexander I. Het verdrag dat werd opgesteld was eerder een religieus statement dan een politieke overeenkomst. De Heilige Alliantie had namelijk als conservatief hoofddoel om de waarden van de Franse Revolutie te verwerpen. Niet vrijheid, gelijkheid en broederschap hoorden de maatstaf te zijn, maar christelijke principes als liefde, gerechtigheid en barmhartigheid en een religieuze moraal waren belangrijk. De vorsten beloofden dit na te streven.

Natuurlijk had de Heilige Alliantie ook een politieke zijde. Zo verwierpen de vorsten natuurlijk de idealen van de Franse Revolutie, die ingingen tegen het absolutisme en verlicht absolutisme. De uitgangspunten van de Franse Revolutie omhelzen, zou voor vorstenhuizen zelfmoord betekenen. De Heilige Alliantie paste dan ook naadloos binnen wat wel de Restauratie (1815-1830) is genoemd: het streven van de vorsten van voor 1789 tot herstel van hun vroegere macht.

Na 1815 traden alle Europese koningen en keizers toe tot het verbond. Behalve de vorst van Groot-Brittannië, de sultan van het Ottomaanse Rijk en de toenmalige paus Pius VII (1742-1823).

Einde van de Heilige Alliantie

Toen in 1823 de Quadruple Alliantie – een politiek-militair bondgenootschap tussen de drie initiatiefnemers van de Heilige Alliantie – stuk liep, verslapte de Heilige Alliantie. Andere gebeurtenissen zorgden voor een verdere devaluatie van de alliantie, zoals de dood van tsaar Alexander I (1825) en de revoluties van 1830, die het einde betekenden van de Restauratie. Nog één keer, in 1833, herhaalden Rusland, Oostenrijk en Pruisen hun religieus manifest (op de Berlijnse Conventie). Toen de Krimoorlog (1853) uitbrak, was het voorgoed gedaan met de morele stellingname van de grootste Europese vorsten.

Impact van de Heilige Alliantie

De Heilige Alliantie werd door de meeste tijdgenoten afgedaan als niet meer dan een religieuze verklaring. Om twee voorbeelden te noemen: de Oostenrijkse politicus Klemens von Metternich (1773-1859), toen een van de belangrijkste Europese politici, voorzitter van het Congres van Wenen en medeoprichter van de Heilige alliantie, beschouwde de verklaring als niet meer dan een slap christelijk-moreel statement. En Henry R.S. Castlereagh (1769-1822), de minister van Buitenlandse Zaken van Groot-Brittannië noemde het manifest ’total nonsense’.

Externe link: Engelse tekst van de alliantie
Verder interessant: Oranje en de Belgische kwestie
Boek: De ondergang van Napoleon – Adam Zamoyski

Bronnen ▼