Na de Eerste Wereldoorlog worden het Saargebied en de stad Dantzig onder toezicht geplaatst van de Volkenbond. Een rol die de Volkenbond naar behoren vervult, maar niet altijd de goedkeuring kan wegdragen van de lokale bevolking en in vergetelheid raakt als het Saargebied na een plebisciet in 1935 en Dantzig in 1939 na een coup van Hitler worden toegevoegd aan de Derde Rijk.
Het Saarplebisciet
De vijftien jaar dat het Saargebied onder toezicht staat van de Regeringscommissie onder auspiciën van de Volkenbond is voor de bevolking van het gebied een vredige en voorspoedige periode. Maar toch, de Saar is net zo Duits als alle andere delen van het Duitse rijk en de bevolking is er niet blij mee geregeerd te worden door buitenstaanders. Velen vinden het terecht dat de Fransen, gezien hun verliezen ten gevolge van de Grote Oorlog, langdurig de vruchten mogen plukken van de kolenmijnbouw, maar het is iets anders dat daardoor driekwart miljoen burgers verstoken blijven van hun rechten die Fransen en Duitsers wel toekomen. Dat schept wrevel. Wrevel die levend gehouden wordt door effectieve propaganda van de Duitsers, in de wetenschap dat in 1935 de bevolking zich middels een plebisciet (volksraadpleging) mag uitspreken voor aansluiting bij Frankrijk of Duitsland, óf ervoor kiest de situatie te laten zoals die is, waarmee de bemoeienis van de Volkenbond zich voortzet.

Voor de overwegend rooms-katholieke Saarlanders is een eventuele terugkeer tot het Duitsland van Adolf Hitler – met zijn haatcampagnes jegens joden en kerken en zijn gebrek aan respect voor democratie – natuurlijk wel iets anders dan de ooit voorziene terugkeer naar de Weimarrepubliek. Dat brengt de bevolking in vertwijfeling: toegeven aan het geweten of aan patriottisme? Die twijfels baren Hitler zorgen en zijn angstzaaiende campagnes jagen velen schrik aan. Hij wordt echter in toom gehouden door de Regeringscommissie onder leiding van de Brit Geoffry Knox die de orde weet te handhaven. Dan probeert Hitler de Saar terug te krijgen via directe onderhandelingen met de Fransen door hen te beloven voortaan alle geweld jegens hen te mijden en te verklaren dat er geen grond meer bestaat voor territoriale conflicten. Maar Frankrijk gunt de Saarlanders hun plebisciet en geeft Hitler niets cadeau.
Dan, begin 1934, beginnen de voorbereidingen voor het plebisciet en om dit tot een succes te maken gaan de Raad en het Secretariaat van de Volkenbond zeer zorgvuldig te werk. Er wordt een Plebiscietcommissie van drie man in het leven geroepen die de Duitsers ervan weet te overtuigen dat een ordelijke afwikkeling van de stemming in ieders belang is en stelt als datum vast zondag 13 januari 1935. De bevolking wordt uitvoerig en eerlijk voorgelicht, maar natuurlijk dreigt er intimidatie en ordeverstoring door de nazi’s. Om dat bij voorbaat de kop in te drukken organiseert de Plebiscietcommissie een 3.300 man sterke internationale troepenmacht die – met Duitse toestemming, zij het knarsetandend – voor kerst 1934 in het Saargebied gelegerd wordt. Haar aanwezigheid blijkt voldoende en zij hoeft niet te worden ingezet.

Naziterreur in Dantzig en inlijving bij het Derde Rijk
Dantzig verkrijgt in 1919 de status van Vrije Stad onder toeziend oog van de Volkenbond. Een Hoge Commissaris wordt benoemd die verantwoording verschuldigd is aan de Raad van de bond. Deze constructie komt erop neer dat de interne strubbelingen tussen Poolse en Duitse minderheden in Dantzig op het bordje van de Volkenbond komen te liggen die daarmee de rol vervult als supergemeenteraad. Dat gaat relatief goed tot 1933, vlak nadat de Ier Seán Lester als Hoge Commissaris is benoemd. De stad komt in een benarde situatie terecht wanneer Hitler in dat jaar de Volkenbond verlaat en de nazi’s een meerderheid weten te veroveren in de Dantziger Volkstag. Als nieuwe president wordt Hermann Rausching geïnstalleerd. Rausching is een man van de oude stempel en meer nationalist dan een echte nazi en houdt zich aan de constitutie die de rechten van minderheden als de joden garandeert. Zou Rausching toch huishouden onder de joden zoals Hitler dat doet in Duitsland, dan schendt hij het Handvest van de Volkenbond. Ook zijn vrees voor een opdringerig Polen weerhoudt hem ervan om de Volkenbond van zich te vervreemden. Maar het is Albert Förster, een jonge nazi en Gauleiter van Dantzig die Rausching op de huid zit en niets nalaat om deze éminence grise zwart te maken. Hij wil hem kwijt. Al snel geeft Rausching het op en wordt vervangen door Arthur Greiser, een kruiperige, slaafse en vooral wreedaardige man.
Ook interessant: De moeizame start van de Volkenbond