Drieëntwintig helden en heldinnen stonden terecht voor het Duitse Obergerechtshof in Utrecht, die 27ste juli 1944 – vier vrouwen en negentien mannen. Kort nadat een half jaar daarvoor de centrale man in de verspreidorganisatie van het illegale Parool in handen van de bezetter was gevallen, waren ze gearresteerd. De man had in de loop van zijn verhoren veel, zo niet alles wat hij wist van de Parool-organisatie prijsgegeven en daarmee uiteindelijk zijn vrijheid gekocht. De belangrijkste drukkers, verspreiders en koeriers zaten nu echter vast.
De verdachten gedroegen zich onverschrokken. Zorgvuldig stemden zij elkaars verhalen op elkaar af. Consequent verkleinden zij in hun verhoren hun schuld en gaven volmondig toe wat toch niet langer ontkend kon worden. Ze zouden altijd om materieel gewin, nooit uit idealisme Het Parool hebben verspreid; zich vaak ook geen raad hebben geweten met die pakken bladen die aan hen door een onbekende onverhoeds toegezonden waren. In wanhoop hadden ze die soms in het water gegooid of verbrand. Zij vreesden niettemin het ergste.
Onder de drieëntwintig verdachten was er één die er op uiterst doortrapte wijze in zou slagen haar ondervrager helemaal het bos in te sturen. Dat was de veertigjarige Johanna – Jopie – Waldorp. Half december 2012 kreeg ik een e-mailtje van haar dochter. Moeder lag op sterven. Een paar dagen later stond de rouwadvertentie in Het Parool. En toen moest ik weer aan Jopie’s verdedigingstactiek denken.
Jopie was een mooie meid; haar benen brachten menig man het hoofd op hol. Bewust als zij zich daarvan was, vergat zij niet die benen bij haar verdediging in te zetten. Overtuigend en koelbloedig speelde zij in het hol van de leeuw de verliefde vrouw die van niets en niemendal had geweten.
Toch was het Jopie Waldorp geweest, die al vanaf 1941 bij de Paroolorganisatie betrokken was als een koelbloedige koerierster en intimus van de leiding van het illegale blad. Via Parool-redacteur Lex Althoff leerde zij Frans Goedhart kennen, de oprichter van de Nieuwsbrief van Pieter ’t Hoen en inmiddels Parool-redacteur. Zij koerierde al voor de inlichtingenman Sieg Vaz Dias, die weer nauw met Goedhart samenwerkte. Zij had zelfs van doen met de organisatie van de vluchtroute via Frankrijk naar Zwitserland, waarin ook Parool-redacteur Jan Meijer een leidende rol speelde. Toen Goedhart na zijn vlucht uit het kamp Vught in najaar 1943 een nieuw onderduikadres nodig had, stelde Jopie haar huis voor hem open. Inmiddels was de vluchtroute door de Duitsers ontdekt en waren de betrokkenen gevangen gezet. Sieg Vaz Dias was wegens spionage terechtgesteld. Jopie had zich direct daarna een nieuwe naam aangemeten en was van Amsterdam naar Dordrecht verhuisd. Van oktober tot eind december 1943 verzorgde zij Goedhart, die inmiddels weer stukken schreef voor Het Parool. Toen in december 1943 de hoofdverspreider van Het Parool was gearresteerd, moest Goedhart naar een ander onderduikadres, uit vrees dat zijn Dordtse domicilie werd verraden.
Terwijl Jopie uitdagend haar benen over elkaar sloeg, diste zij ondervrager Schmidt een geraffineerd onschuldige versie op van haar leven sedert 1941. Inderdaad, zij kende Goedhart al vanaf dat jaar: zij had toen een relatie met hem gehad – maar nee, van zijn verzetsactiviteiten wist zij niks. En ja, zij had Goedhart onderdak geboden in 1943 – maar alleen maar zes weken. En jazeker, zij had een paar keer een brief van een mevrouw aangenomen – maar wat daarin zat had zij nooit geweten. In de koffer, die zij van die mevrouw bij het station Dordrecht in ontvangst had genomen, had alleen wasgoed gezeten – en zeker geen pak illegale bladen. En dat zij door de gevluchte Goedhart, die bovendien de doodstraf had gekregen, zich aan Begünstigung had schuldig gemaakt? Hoe kon haar ondervrager (en zij wisselde uitdagend haar over elkaar geslagen benen) nu anders van haar, een verliefde vrouw, verwachten? Zij was door Goedhart eenvoudigweg om de tuin geleid. Hij zou haar hebben bezworen niets meer aan illegaal werk te doen.
Jopie’s theaterspel was effectief. De gevreesde Schmidt geloofde haar. Zij werd in het Tweede Parool-proces als speciaal geval opgevoerd: alleen schuldig aan hulpverlening. En niet aan het veel zwaardere misdrijf van deelname aan de organisatie van een Hetzschrift (wat als sabotage werd opgevat) zoals de andere Parool-verdachten.
Vier van de drieëntwintig hoorden eind juli de doodstraf tegen zich eisen; Jopie daarentegen een half jaar gevangenisstraf, veruit de lichtste eis. De elf Nederlandse advocaten hielden gewiekste pleidooien. Uiteindelijk viel er geen enkele doodstraf. Jopie bleek haar straf in voorarrest te hebben uitgezeten en kwam op 8 augustus 1944, de dag van de uitspraak, vrij.
