Herendiensten – Onbetaald werk in de Middeleeuwen

In de Middeleeuwen moesten veel boeren in Europa onbetaald werk leveren aan hun landheer. Zulke herendiensten noemde men in het Frans ook wel ‘corvée’, een woord dat we nog steeds gebruiken. Wat is de herkomst en om wat voor diensten ging het?

De herendiensten ontstonden rond de vijfde eeuw. Na de geleidelijke ineenstorting van het West-Romeinse rijk zochten veel boeren veiligheid bij de adel. Ze kwamen terecht bij landheren die veel grond bezaten. Deze heren boden de boeren bescherming en leenden hen stukken grond om van te leven. Daar stond wel een bijdrage tegenover in de vorm belasting die ze konden betalen in geld en natura, meestal een deel van de oogst. De voortaan onvrije boeren, ook wel horigen genoemd, moesten bovendien herendiensten leveren. Dit was arbeid waarvoor men niet betaald kreeg. Een systeem als dit noemen we ook wel het hofstelsel.

Soorten diensten

Horigen moesten op vaste dagen in de week of maand verschillende diensten leveren. Zoals het bewerken van het land van de heer (vroonland) en het verzorgen van diens vee. Ook vervoerden ze zijn overschotten van graan en hout naar de markt. Verder moest men soms bijvoorbeeld verplicht paarden leveren of de grachten van kastelen schoon houden. In de herfst werkten de horigen onder meer aan de reparatie van wegen en hekken op het hof of moest er hout verzameld worden. Vrouwen moesten stof weven. De rest van de tijd mochten de boeren besteden aan hun eigen stuk grond.

Herendiensten kwamen in Europa veel voor tijdens de Middeleeuwen. Sommige verplichtingen bleven langer bestaan. In Frankrijk werden veel van dergelijke diensten afgeschaft tijdens Franse Revolutie. Het woord herendienst is inmiddels in onbruik geraakt. Het afgeleide woord corvée komen we nog wel in het dagelijkse taalgebruik tegen, bijvoorbeeld voor klusjes in het huishouden die gedaan moeten worden. Ook onbetaald.

Meer Middeleeuwen
Overzicht van boeken over de Middeleeuwen

Bronnen ▼