Het op de heupen hebben – Herkomst van de uitdrukking

Als je het op de heupen hebt verkeer je in een bijzondere gemoedstoestand. Je bent niet in gewone doen en bent bijvoorbeeld drukker dan normaal of zelfs zo opgefokt dat je ruzie zoekt. Ook kan het zijn dat je gewoon een stuk energieker bent dan gewoonlijk en opvallend hard werkt. De uitdrukking wordt dus zowel in positieve als in negatieve zin gebruikt. Maar waar komt hij eigenlijk vandaan?

Voor de herkomst van deze uitdrukking, die al zeker sinds begin twintigste eeuw in ons taalgebied voorkomt, is geregeld verwezen naar het bijbelboek Ezechiël. Daar valt het volgende te lezen:

Schreeuw het uit, mensenkind, en sla je op je heup, want het zwaard treft mijn volk, het verwondt Israëls vorsten, zij worden door het zwaard geveld, samen met mijn volk. Ezechiël 21:17 (NBV21)

Het slaan op de heup staat hierbij symbool voor de staat van opwinding, ontsteltenis en droevenis waarin het volk verkeert. Deze mogelijke herkomst voor de uitdrukking ‘het op de heupen hebben (of krijgen)’ wordt onder meer vermeld door de bekende bekende Nederlandse taalkundige F.A. Stoett. In zijn Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) verwijst hij echter ook naar andere veelgehoorde verklaring.

Volgens deze tweede lezing danken we de uitdrukking aan een pijnlijke medische aandoening: heupjicht of ischias. Patiënten zouden hier soms dusdanig veel last van hebben dat ze ongewone dingen gaan doen. Ze weten van de pijn niet meer waar ze het zoeken moeten. Men krijgt het dan dus “op de heupen”.

Bronnen ▼