“Hoe kolonialisme doorwerkt in de stad Rotterdam”

Het Wereldmuseum Rotterdam opent eind november een tentoonstelling waarin getoond wordt hoe “de wereldwijde erfenis van kolonialisme doorwerkt in de stad”. Het museum wil bezoekers onder meer laten nadenken over de vraag hoe “verheerlijking van het verleden” terugkomt in straten en museumcollecties.

Deze tentoonstelling vloeit voort uit een onderzoek dat in opdracht van het stadsbestuur is gedaan naar de koloniale geschiedenis van Rotterdam. In de tentoonstelling wordt dan ook met name ingezoomd op de koloniale tijd. Het museum:

“Kolonialisme is het bezetten en uitbuiten van gebieden door vestiging van de overheerser. Specerijen, zout, koffie, thee en grondstoffen werden vanaf de zeventiende eeuw uit de Nederlandse koloniën gehaald. Ook werd er in mensen gehandeld en werden deze tot slaaf gemaakte mensen gedwongen om met hun arbeid de productie en winst te verhogen. Rotterdamse inwoners en bestuurders haalden winst uit kolonialisme en slavernij. Maar ook Rotterdammers die er niet rijk van werden, kregen ermee te maken door werk in sectoren die ervan afhankelijk waren. De stad, de haven én nieuwe industrieën groeiden terwijl in andere werelddelen natuur en mensen werden uitgebuit.

Het museum wijst erop dat de Rotterdamse kades bijvoorbeeld vertrekplaatsen waren van slavenschepen en schepen met soldaten die vochten in koloniale oorlogen. Daarnaast vertrokken mensen vanaf deze plekken soms om een nieuw bestaan op te bouwen of arriveerden ze er juist om een nieuwe leven op te bouwen. De tentoonstelling wil de verhalen van dergelijke verplaatsingen vertellen: sommigen gedwongen en onder gewelddadige omstandigheden, sommigen vrijwillig.

Kruidnagelschip; maker onbekend; Indonesië / Ambon; van voor 1954; WM-33872

Volgens het museum is het koloniaal verleden ook in alledaagse uitingen en nieuwe cultuurvormen in de stad te zien, doordat mensen gebruiken meenemen of tradities doorgeven. In ’typisch Rotterdamse’ eetcultuur, talen en feesten als Zomercarnaval zijn zo bijvoorbeeld sporen terug te vinden van het koloniale verleden, samen met oudere pre-koloniale én nieuwe gebruiken.

“Het kolonialisme heeft een erfenis aan objecten achtergelaten in de stad. Straatnamen, schilderijen en andere ‘getuigen’ van kolonialisme zijn vaak een verheerlijking van het koloniaal systeem. Ze geven ons een idee van het Europees wereldbeeld in tijden van kolonialisme. In gekoloniseerde gebieden en ook in Nederland en Rotterdam verschenen vooral de ‘heldendaden’ en romantische beelden. Ze werden vaak ingezet als propaganda. Wie door Rotterdam beweegt, komt tal van straatnamen en standbeelden tegen die verwijzen naar het koloniale verleden. Hun aanwezigheid wordt steeds vaker bevraagd.

Het fort Rotterdam te Makassar; Kleurenlitho naar een oorspronkelijke tekening van Josias Cornelis Rappard; Indonesië / Sulawesi; 1883-1889; TM-3728-858

Cultureel trauma

Met de tentoonstelling wil het museum aandacht vragen voor de ongelijkheid die voortvloeide uit het koloniale systeem.

Hardnekkige denkpatronen en stereotyperingen over hoe we ‘de ander’ zien, leiden nog altijd tot uitsluiting, uitbuiting en discriminatie. Maar er is ook cultureel trauma, onder andere door vernietiging van sociale- en familiebanden van gemeenschappen die slavernij zijn aangedaan. Daarnaast laat de tentoonstelling zien hoe mensen kolonialisme doorstonden, met creativiteit, veerkracht en verzet.

‘Kolonialisme en Rotterdam’ opent op 30 november en loopt tot november volgend jaar.

Ook op Historiek: Groei Rotterdam nauw verbonden met kolonialisme en slavernij
Rotterdamse straten vernoemd naar strijders tegen slavernij

Boek: Rotterdam in slavernij – Alex van Stipriaan