Hoi polloi – Betekenis en herkomst

Misschien heb je de term in de wandelgangen, of in de media, wel eens horen vallen of het woord ergens gelezen: ‘hoi polloi’. Wat betekent deze bijzondere woordcombinatie precies? En wat is de herkomst van dit begrip?

Betekenis en herkomst van hoi polloi

Hoi polloi, een term die afkomstig is uit het Grieks (ὁἱ πολλοί), betekent letterlijk ‘de velen’, ‘de meesten’ of de meerderheid. Het begrip wordt soms gebruikt om het gewone volk, plebejers, de grijze massa, het ‘klootjesvolk’ ofwel het ‘gepeupel’ mee aan te duiden. Bijzonder is dat de term hoi polloi ook wel eens gebruikt wordt voor de elite in plaats van het gewone volk… Maar meestal betekent de woordcombinatie zoiets als ‘de massa’ of ‘het gepeupel.

De vroegste vermeldingen in de Nederlandse taal komen uit de jaren 1920 en 1930, uit het interbellum dus. Zo komen we een vroege vermelding tegen in het Bataviaasch Nieuwsblad van 24 december 1935, waar in een verhaal staat:

“Hebt u een radio?” “Neen.” “Dan behoort u tot de werkelijke aristocratie. Wij overigen vormen de hoi polloi”. “Wat is de hoi polloi?” “Dat beteekent de kudde — de gewone menschen.

Het woord heeft een beetje een negatieve ofwel een pejoratieve connotatie, maar dat is niet altijd zo geweest. Etymologen vermoeden dat het begrip bekend is geworden door de begrafenisrede van Perikles, die vermeld wordt in het geschiedwerk Geschiedenis van de Peloponnesische Oorlog van de historicus Thucydides. Pericles gebruikte het woord op een positieve manier om de Atheense democratie mee aan te duiden, waarbinnen de meerderheid (van de mannelijke Atheens burgers) besloot. Perikles maakte hierbij een contrast met de minderheid, namelijk de ‘hoi oligoi’, de weinigen. In het Grieks zijn de weinigen (οἱ ὀλίγοι). Van dat begrip is weer het woord oligarchie, een regering door weinigen, afgeleid.

Hoi polloi… Vooral in het Engels bekend als begrip

De term hoi polloi wordt in het Nederlands weleens vermeld, maar is vooral in de Engelse taal bekend. Via historici drong het begrip – dat vermoedelijke in de tweede helft van de zeventiende eeuw voorzichtig opgepikt werd – daar begin negentiende eeuw echt in het taalgebruik door. De vroegst bekend vermelding in de Engelse literatuur dateert uit 1837, toen de schrijver James Fenimore Cooper (vooral bekend van zijn baanbrekende boek The Last of the Mohicans) het begrip noemde in zijn boek Gleanings in Europe. In dit boek schreef hij vertaald:

“Waarna de hoi polloi zijn ingeschreven omdat ze interesse kunnen vinden…”

Maar al eerder was de woordcombinatie in gebruik in Engeland. Toen de evolutiebioloog Charles Darwin van 1828 tot 1831 aan de Universiteit van Cambridge doceerde, gebruikten studenten de term “hoi polloi” of “poll” voor personen die een gewone graad volgden en niet voor de hoogste universitaire posities gingen.

Bronnen ▼