Iemand op het schild hijsen of heffen – Betekenis en herkomst

Als er zeer positief over iemand wordt gesproken, zegt men weleens dat de persoon in kwestie op het schild wordt gehesen of geheven. Vaak gebeurt dit in het openbaar. Over zo’n persoon wordt dan zeer bewonderend gesproken. Hij of zij is uitermate bekwaam en beschikt volgens de goegemeente vaak over leiderschapskwaliteiten.

De zegswijze vindt zijn oorsprong in een oud gebruik waarbij belangrijke personen, zoals vorsten of stamleiders, letterlijk op het schild werden gehesen. Bijvoorbeeld omdat ze zich verdienstelijk hadden gemaakt in de strijd. Zo iemand werd dan dus letterlijk boven het gewone volk neergezet.

De Romeinse geschiedschrijver Tacitus beschrijft in zijn Historiën hoe een zekere Brinno, een prominent lid van de Cananefaten, een West-Germaanse stam, op een dag door stamleden op een schild wordt geheven. Vervolgens schudden de krijgers hem op hun schouders met schild en al heen en weer, om duidelijk te maken dat hij definitief hun nieuwe leider is.

Volgens de Romeinse historicus Ammianus Marcellinus werd Julianus de Afvallige in het jaar 337 op een soortgelijke manier tot keizer uitgeroepen. Julianus zou het ambt aanvankelijk hebben geweigerd, maar na lang aandringen ging hij overstag:

“Toen allen met dezelfde heftigheid bleven protesteren, zag Julianus zich genoodzaakt gehoor te geven aan het luidruchtige verzet, waarin ook verwensingen geuit werden. Hij werd op een schild geheven en, hoog boven de anderen uit getild, met algemene instemming tot keizer uitgeroepen.”

Ammianus Marcellinus, Res Gestae, vertaling Daan den Hengst

Bronnen ▼