De Duitse nazi Joseph Goebbels (1897-1945) werd vooral bekend als minister van Propaganda onder Adolf Hitler. Pleegde aan het eind van de oorlog zelfmoord in de bunker in Berlijn.
Tijdens zijn studie schrijft hij twee toneelstukken (Blutsaat en Der Wanderer) en een roman genaamd Michael. Een uitgever vindt hij echter niet voor zijn werk. Zijn antisemitische gevoelens zouden voor het eerst opgewekt zijn nadat de uitgeverij Ullstein, eigendom was van een joods-Duitse zakenman, liet weten zijn werk niet te willen uitgeven.
Als student was Joseph Goebbels al lid geworden van de zogenaamde Völkische Bewegung, een vrij extreme volksnationalistische beweging. Volgens sommige berichten ontmoet Goebbels Adolf Hitler in 1923 in München bij toeval. Enige tijd later wordt hij lid van de NSDAP. Vanaf dat moment probeert hij mensen voor de boodschap van Hitler te winnen.
Goebbels richt zich dan met name op het ontwikkelen van een campagne die de internationaal gerichte communisten de wind uit de zeilen moet nemen. Hij onderscheidt zich onder meer door goed geënsceneerde massademonstraties. In 1927 geeft Goebbels het blad Der Angriff uit. Gedurende de eerste helft van de jaren twintig steunt Goebbels nadrukkelijk de linker, socialistische vleugel van de nazi-partij die geleid wordt door onder meer de broers Gregor en Otto Strasser. In een partijblad uit die tijd schrijft hij bijvoorbeeld:
…met ons in het Westen er geen twijfel kan bestaan. Eerst socialistische redding, maar daarna komt de nationalistische verlossing als een wervelwind. The Early Goebbels Diaries, p. 34
Enige tijd later schrijft hij een brief aan de socialisten en communisten waarin hij hen oproept de krachten te bundelen met de nazi’s en tegen de echte vijanden van het Duitse volk te strijden: de kapitalisten. Goebbels komt er echter al snel achter dat hij er geen goed aan heeft gedaan de linker zijde van de nazi-partij te steunen. Na enkele maanden gevangenisstraf is Hitler weer vrij en in 1926 roept hij nazileiders bijeen voor een bijeenkomst in het in Beieren gelegen Bamberg. In een toespraak van twee uur laat Hitler weten waar hij staat in de twee partijenstrijd van socialisten tegen nationalisten. Hitler zegt aan de zijde van de nationalisten te staan en dat de echte vijanden van het Duitse volk niet de kapitalisten maar de joden en communisten zijn.
Goebbels die bij de bijeenkomst in Bamberg aanwezig was, ziet het na de toespraak even niet meer zitten in Hitler. Zo schrijft hij direct na de bijeenkomst in Bamberg in zijn dagboek het volgende:
“Ik geloof niet langer volledig in Hitler. Dat is het afschuwelijke: mijn innerlijke steun is weggenomen. The Coming of the Third Reich, Richard John Evans, p. 205
Hitler wil Goebbels echter niet kwijt want hij nodigt hem twee maanden na de bijeenkomst in Bamberg uit in München. Bij binnenkomst scheldt Hitler Goebbels enkele minuten lang de huid vol. Daarna maakt hij hem complimenten en probeert hij hem, met succes, in te palmen. Na deze ontmoeting in München schaart Goebbels zich weer volledig achter Hitler en schrijft hij in zijn dagboek dat hij van Hitler houdt en dat “een dergelijke sprankelende geest” zijn leider kan zijn.
Joseph Goebbels en de propaganda
In 1929 wordt Goebbels als parlementslid gekozen en wordt hij Reichsleiter für Propaganda van de Nazipartij. Na de machtsovername van Hitler in 1933 wordt hij minister van Openbare Voorlichting en Propaganda. Hij is daarmee de eerste propaganda-minister ter wereld. Goebbels ontwerpt een systeem van sterk gecentraliseerde berichtgeving en controleert de pers op een strakke manier. Stukje bij beetje weet hij het geestelijk leven en denkwezen aan een strenge censuur te onderwerpen. Goebbels en zijn ministerie voorkomen niet alleen dat bepaalde ongewenste berichten in de media verschijnen, ze dwingen de Duitse pers ook op grote schaal propagandistische artikelen op te nemen. Goebbels zelf houdt daarnaast geregeld radio-toespraken. De minister van Openbare Voorlichting en Propaganda mag de Duitse media dan in een ijzeren greep hebben, hij slaagt er niet een andere doelstelling te verwezenlijken: de buitenlandse publieke opinie gunstiger stemmen voor het nationaal-socialisme.
Op 10 mei 1933 organiseert Goebbels in Berlijn een grote boekverbranding waarbij werken van joden en marxistische schrijvers op grote brandstapels vernietigd worden. Vijf jaar later (1938) houdt hij een energieke en opzwepende toespraak die de basis zal leggen voor de Kristallnacht. De nacht van 9 op tien november 1938 waarbij tientallen joden worden gedood, honderden synagogen in vlammen opgaan en duizenden joodse winkels en bedrijven worden verwoest.
De totstandkoming van de zogenaamde ‘Führer-mythe’ rondom Adolf Hitler wordt voor een groot deel toegeschreven aan Goebbels. Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt vervreemdt hij echter van Hitler. Nadat hij in juni 1944 een groot aandeel heeft gehad in het verijdelen van een moordaanslag op Hitler, komt hij weer dichter bij Hitler te staan. Uiteindelijk ontwikkelt hij zich tot één van Hitler’s trouwste medewerkers.
Als het er voor de Duitsers vanaf 1942 zakt het moraal in Duitsland. Een snelle overwinning aan het Oostfront zit er niet meer in en omdat Hitler Amerika de oorlog heeft verklaard wordt de strijd tegen de westelijke geallieerden ook een moeilijke zaak. Goebbels houdt op 18 februari 1943, kort na de voor Duitsland desastreus verlopen Slag om Stalingrad, een speech in het Sportpalast in Berlijn. Tijdens deze speech proclameert Goebbels de ’totale oorlog’. Duitsland en haar inwoners moeten voortaan nog maar aan een ding denken: oorlog.
Goebbels blijft Adolf Hitler tot het allerlaatste moment bijstaan. Samen met zijn vrouw en kinderen (die als eerbetoon voor Hitler allemaal een naam hebben die begint met een ‘H’) blijft hij in de bunker in Berlijn als de oorlog eigenlijk al verloren is en Russische troepen steeds verder opstomen. Nadat Hitler en zijn vrouw Eva Braun op 30 april 1945 zelfmoord hebben gepleegd is Goebbels de nieuwe Führer. Slechts één dag, want de volgende dag (1 mei 1945) pleegt Goebbels samen met zijn vrouw Magda eveneens zelfmoord. Hun zes kinderen hebben ze eerder al gedood. De lichamen van Adolf Hitler, Eva Braun en Joseph en Magda Goebbels worden kort hierna verbrand om sporen uit te wissen.
Niet lang voor zijn dood zou Goebbels hebben gezegd: “Wij zullen de geschiedenis ingaan als de grootste leiders aller tijden, of de grootste criminelen”.
