Kindernevendienst en zondagsschool – Betekenis

Kindernevendienst, ook bekend als zondagsschool of kinderoppasdienst, is een belangrijk begrip uit de (Nederlandse) kerkgeschiedenis. Wat houdt deze term in?

Kindernevendiensten zijn aparte samenkomsten voor de kinderen in een kerkelijke gemeente. Het idee achter een kindernevendienst of zondagsschool is dat de kinderen, bijvoorbeeld tijdens de preek, buiten de bijeenkomst voor volwassenen in een zaaltje op hun eigen niveau aangesproken kunnen worden. Dat gebeurt dan meestal in de vorm van een kinderpreek (vaak over hetzelfde thema als de volwassenpreek) en het zingen van een of meerdere kinderliedjes.

Een kindernevendienst of zondagsschool hoeft niet altijd op hetzelfde moment als een volwassendienst plaats te vinden, maar kan ook op een ander moment op de zondag georganiseerd worden, bijvoorbeeld tussen twee kerkdiensten in.

Kindernevendiensten in Nederland

De eerste zondagsscholen, sunday schools zijn in 1780 in het Verenigd Koninkrijk opgericht door Robert Raikes (1735-1811), filantroop en uitgever van The Gloucester Journal.

In Nederland kwamen kindernevendiensten op in de negentiende eeuw. Ze werden later ‘zondagsschool’ genoemd. Het fenomeen kwam voort uit de Amsterdamse beweging ‘Tot Heil des Volks’ (1855) van de voorganger Jan de Liefde, die tot het Réveil behoorde. In de stad werd in 1865 de Nederlandsche Zondagsschool Vereeniging (NZV) opgericht, die zich met name richtte op de kinderen van arme arbeiders. Op dat moment waren er landelijk inmiddels meer dan 280 zondagsscholen.

Een van de eerst bekende zondagsscholen werd in 1861 gesticht door mr. Aeneas baron Mackay, namelijk de zondagsschool Ophemert & Zennewijnen, met als voornaamste doel ‘Bijbelkennis te bevorderen’. Mackay was eind negentiende eeuw nog enkele jaren minister-president van Nederland.

Kindernevendiensten zijn in de twintigste eeuw, met name vanaf de jaren 1970 in de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN), ontstaan uit de zondagsscholen. Zo werd in de Zuid-Hollandse plaats Ter Aar in 1972 de eerste kindernevendienst gehouden en in het Groningse Uithuizermeeden voor het eerst in 1978.

Bronnen ▼