Kladboek van een achttiende-eeuwse uitgever

Toegegeven: dit boek ziet er niet uit, met al die doorhalingen. Maar omdat er nauwelijks archieven van zeventiende- of achttiende-eeuwse drukkers, boekverkopers en uitgevers zijn overgeleverd, zijn we toch blij dat we twee kladboeken van de Haagse firma Van Cleef voor de periode 1739-1773 bewaren in Museum Meermanno.

In de kladboeken staan de transacties in de boekhandel keurig onder elkaar, met ‘doit’ – debet – of ‘credit’ erbij, en de prijs. Als er betaald was, hetzij door de klant, hetzij door Van Cleef, werd de rekening doorgehaald. Collega-boekverkopers hoefden vaak niet te betalen; dan staat er ‘en change’ bij en werd er dus geruild. Van Cleef bezocht ook veilingen voor zijn klanten; op 20 juni 1740 kocht hij bijvoorbeeld op een veiling van zijn collega Pierre Gosse voor een ‘Hr. van Kreuningen’ vier boeken in octavo voor 3 gulden en 11 stuivers.

Uit onder andere de stadrekeningen van Den Haag weten we dat boekverkopers ook allerlei soorten papier, potloden, pennen en inkt verkochten. Van Cleef was geen uitzondering: er zijn vele posten voor ‘riemen schrijfpapier’ – een riem is 480 of 500 vellen – die hij verkocht aan medeboekverkopers en andere klanten. Van Cleef kocht zelf ook papier, bijvoorbeeld van de Boskoopse handelaar Verduijn. Als iemand weet wat voor soort papier ’60 Riem schilt à 38 st[uivers]’ is, houd ik me aanbevolen. Er zijn ook posten als ‘1 Bos Swane pennen gesn[eden]’, en Van Cleef bond boeken, want enkele malen worden ‘fr[anse] banden’ in rekening gebracht. Een ‘quarto band in hoorn’ (perkament) kostte 14 stuivers, een gebonden ‘schrijfboekje van 10 velle 8o parg’, (een opschrijfboekje van 10 vellen in octavo, 160 bladzijden, in een perkamenten bandje) 6 stuivers; een half pond rode was (om brieven te verzegelen) een gulden.

Het leuke van de kladboeken is dat ze een beeld geven van de dagelijkse gang van zaken in een gewone achttiende-eeuwse boekhandel in Den Haag. Het bedrijf van Pieter van Cleef zou overigens een van de bekendste Haagse uitgeverijen worden; het bleef bestaan tot 1967. Het bedrijfsarchief bevindt zich sinds het eind van de vorige eeuw in Meermanno.

~ Erik Geleijns – Museum Meermanno

• Meer ‘boeken van de maand’

Museum Meermanno in Den Haag zet op Historiek iedere maand een interessant boek uit de eigen collectie in de schijnwerpers. Er wordt wisselend aandacht besteed aan de historische en moderne (v.a. 1850) collectie van het museum. Een overzicht van al geplaatste boeken is altijd op deze pagina te vinden.