Leo Belgicus – De Nederlandse Leeuw

Op veel oude kaarten zijn de Nederlanden afgebeeld in de vorm van een leeuw. Dit cartografische beeld staat bekend als de Leo Belgicus, Latijn voor de Nederlandse Leeuw.

De eerste cartograaf die het huidige Nederland en België liet afbeelden als leeuw was in 1583 de Oostenrijker Michael baron von Aitzinger (ca. 1530-1598). De baron gaf graveur Frans Hogenberg opdracht om de Nederlanden, op dat moment verwikkeld in een intense vrijheidsstrijd, af te beelden als een brullende, zich oprichtende leeuw. De kuststrook vanaf Noord-Frankrijk tot aan Den Helder vormt de rug van deze leeuw. De Waddeneilanden zijn de manen van het dier en de noordelijke provincies vormen tezamen zijn bek. Oost-Gelderland en Limburg worden tot slot gebruikt om de poten van de leeuw weer te geven. Vermoedelijk kwam Aitzinger op het idee voor deze symbolische kaart nadat hij gezien had dat de wapens van veel provinciën een leeuwtje bevatte.

Navolging

De kaart van Von Aitzinger vond in de jaren hierna veel navolging en was met name tijdens de Tachtigjarige Oorlog populair. De beroemdste Leo Belgicus is waarschijnlijk die van Claes Jansz. Visscher uit 1609. Op deze uitgave houdt de leeuw een zwaard vast, als verwijzing naar het Twaalfjarig Bestand, een tijdelijke onderbreking van de Opstand. Bovenaan deze kaart staan de wapens van de zeventien provinciën en rondom zijn verder tien stadsgezichten te zien uit de beide Nederlanden. Uit de muil van de leeuw rolt de tekst ‘Bestant voor 12 Jaer’.

Leo Belgicus door Claes Jansz. Visscher (1609):

Bij kaartenverzamelaars zijn de ‘leeuwenkaarten’ nog altijd erg populair. Er bestaan verschillende varianten. Zo zijn er bijvoorbeeld ook edities waarbij de leeuw zich heeft omgekeerd en naar het zuiden kijkt, waar de dreiging vanuit Spanje en later Frankrijk vandaan kwam. De Vlaams cartograaf Jodocus Hondius presenteerde in 1611 zo’n omgekeerde variant waarbij de Waddeneilanden de staart van de leeuw vormen:

Leo Belgicus door Michael baron von Aitzinger (1583):

Video: Het verhaal achter zeldzame historische kaart Leo Belgicus

Bronnen ▼