Leopold von Sacher-Masoch en het masochisme

Dat een masochist iemand is die een (seksueel) genoegen beleeft aan het ondergaan van pijn of vernederingen is vrij algemeen bekend. Veel minder algemeen bekend is dat dit woord een eponiem is. Het woord is afgeleid van de naam van de Oostenrijkse schrijver Leopold von Sacher-Masoch (1836-1895).

Leopold von Sacher-Masoch was in zijn tijd een vrij geliefd auteur. Hij werd bij het grote publiek vooral bekend met zijn beschrijvingen van seksuele taferelen waarin vernederingen en kwellingen centraal stonden en onder meer vrouwen in leer figureerden die hun minnaars met zweepjes kastijden. Deze beschrijvingen waren naar verluidt vaak deels autobiografisch. Een van de beruchtste en bekendste werken van de Oostenrijker is de erotische novelle Venus im Pelz (Venus in bont). Dit verhaal draait grotendeels om een fantasie van een man genaamd Severin von Kusiemski die zich tot slaaf wenst te maken van Wanda von Dunajev. Lange tijd wordt Severin op zijn eigen verzoek door deze vrouw als een soort slaaf behandeld. Een fragment uit een vertaling uit 2014 door Jan van Aken en Marieke Hengartner:

“
 
 

‘Geef me de zweep.’
Ik keek rond in de kamer.
‘Nee,’ riep ze, ‘blijf knielen.’ Zij schreed naar de haard, nam de zweep van de schoorsteenmantel en liet die door de lucht fluiten, terwijl ze me glimlachend bekeek. Daarna stroopte ze de mouwen van haar bontjasje langzaam op.
‘Prachtige vrouw!’ riep ik.
‘Zwijg, slaaf!’ Ze keek plotseling duister, ja wild en sloeg me met de zweep; maar het volgende moment legde ze haar arm alweer teder om mijn nek en boog zich meelijdend naar mij toe. ‘Heb ik je pijn gedaan?’ vroeg ze, half beschaamd, half angstig.
‘Nee,’ antwoordde ik, ‘en als dat wel zo was; pijnen die jij mij bezorgt zijn een genot voor me. Geef me maar met de zweep, als dat je plezier doet.’
‘Maar het doet me geen plezier.’
Weer werd ik gegrepen door die vreemde roes.
‘Sla me met de zweep,’ smeekte ik, ‘ransel me genadeloos af.’
Wanda zwaaide de zweep en trof me twee keer. ‘Heb je nu genoeg?’
‘Nee.’
‘Echt niet?’
‘Zweep me, ik smeek het je, het is een genot voor me.’

De bijzondere relatie loopt stuk als Wanda een man ontmoet aan wie ze zichzelf wil onderwerpen. Als de verteller van het verhaal Severin vervolgens vraagt naar de moraal van dit bijzondere verhaal, legt hij uit dat de vrouw volgens hem alleen de slaaf of dienaar van de man kan zijn en dat deze ongelijkheid alleen opgeheven kan worden als mannen en vrouwen gelijke rechten en mogelijkheden krijgen.

“Hij gaf haar het recht hem te straffen voor al zijn fouten, zorgeloosheden en voor de crime de lèse-majesté, hij zou Gregor heten en haar onvoorwaardelijk gehoorzamen. Daar stond tegenover dat hij zes uur per dag vrijaf had om te werken en dat Fanny Pistor in een wrede bui altijd een bontmantel zou aantrekken.”

Masochisme

De Duitse psychiater-seksuoloog Richard von Krafft-Ebing was gefascineerd door het werk van Leopold von Sacher-Masoch. Tot ongenoegen van de auteur introduceerde de psychiater, een strikte moralist, in 1886 het woord ‘masochisme’ als benaming van een psychische afwijking. Wereldwijd belandde het woord hierna in de woordenboeken. In de Vandale wordt het woord bij ons als volgt uitgelegd:

“psychische gesteldheid waarbij seksuele bevrediging alleen gepaard kan gaan met gevoelens van pijn en vernedering”

Masochisme (genoegen beleven aan het lijden van pijn) is nauw verwant aan het sadisme (genoegen beleven aan het veroorzaken van pijn). Dit laatste woord ontleend zijn naam aan de Franse aristocraat en schrijver Markies de Sade.

Ook interessant: Markies de Sade, de seksmaniak die de taal het woord ‘sadisme’ schonk
..of: Eponiemen top 50 – Woorden vernoemd naar historische personen
Boek: Venus in bont
Meer boeken van Leopold von Sacher-Masoch

Bronnen ▼