“Lieve Kitty” anno 2020

Ruim twee jaar lang zat Anne Frank met haar familie ondergedoken aan de Prinsengracht 263 in Amsterdam. In het achter een draaibare boekenkast verborgen achterhuis was haar leven ondanks alle vrijheidsbeperkingen opvallend alledaags. Net als andere pubermeisjes in de buitenwereld maakte ze ruzie met haar moeder, fantaseerde ze over de toekomst en kreeg ze haar eerste – klungelige – kus. De afschuwelijke afloop van haar verhaal is iedereen wel bekend. Zij en de andere onderduikers werden door de nazi’s ontdekt, gearresteerd en gedeporteerd. In 1945 stierven Anne en haar zus Margot in concentratiekamp Bergen-Belsen. Twee jonge, veelbelovende levens in de kiem gesmoord.

Het verhaal van Anne Frank is al vele malen verteld, onder andere in de vorm van (strip)boeken, speelfilms, documentaires, toneelstukken en exposities. Meest bekend is natuurlijk haar dagboek, dat werd vertaald in meer dan 65 talen en waarvan wereldwijd ruim 30 miljoen exemplaren zijn verkocht. In het indrukwekkende egodocument beschrijft de jonge onderduikster haar observaties en zielenroerselen aan een fictieve vriendin, Kitty.

In de documentaire “Anne Frank – Parallel Stories” uit 2019 worden fragmenten uit de Engelse vertaling van het dagboek voorgelezen door de Britse actrice Helen Mirren. Gezeten aan het bureautje van Anne in het achterhuis maakt ze de kijker deelgenoot van de pennenvrucht van een meisje dat stierf in hetzelfde jaar als de actrice werd geboren. De kamer is slechts een reconstructie, maar de woorden zijn vijfenzeventig jaar nog altijd even echt.

Overlevenden

Behalve Mirren komen in de in Italië geproduceerde documentaire ook enkele deskundigen en vijf vrouwelijke Holocaustoverlevenden aan het woord. De Joodse vrouwen waren tijdens de oorlog ongeveer even oud als Anne toen en kregen eveneens te maken met de nazivervolging. Ze blikken terug op de oorlogsjaren, maar vieren vooral het leven. Eén van hen vertelt dat ze door het krijgen van kinderen de nazi’s na 1945 alsnog overwonnen heeft. Hitler en zijn volgelingen wilden immers alle Joden, jong en oud, uitroeien. “When you destroy children, you destroy infinite possibility,” aldus de Amerikaans-Joodse Holocaustdeskundige Michael Berenbaum in de documentaire. De kleindochter van één van de Holocaustoverlevenden legt uit hoe het verhaal van Anne haar geholpen heeft om de ervaringen van haar grootouders tijdens de Holocaust beter te kunnen begrijpen:

“Suddenly there was a little girl who… I could see myself through her.”

Jongeren

In deze ingetogen en educatieve documentaire volgt men hoofdzakelijk begane paden. Wie enigszins bekend is met de Holocaust en het verhaal van Anne Frank steekt weinig of niets nieuws op. De makers lijken zich vooral te richten op een jong publiek, dat nog niet of nauwelijks kennis heeft van deze onderwerpen. In verschillende scènes wordt een zwijgende jonge scholiere gevolgd die alleen of met klasgenoten verschillende locaties bezoekt die een rol spelen bij de geschiedenis van de Holocaust. Zo zien we haar onder andere in het Anne Frank Huis en op de herdenkingsplaats Bergen-Belsen, waar ze het symbolische graf van Anne en Margot fotografeert. Deze en andere foto’s plaatst ze op sociale media met bijbehorende hashtag. Inhoudelijk voegt het niet veel toe, maar het raakt wel de belevingswereld van jongeren die in plaats van een dagboek sociale media tot hun beschikking hebben om hun leven te documenteren. “Lieve Kitty” anno 2020.

“Anne Frank – Parallel Stories” zou oorspronkelijk in april in première gaan in de Nederlandse bioscopen, maar vanwege de coronapandemie zal dit vermoedelijk uitgesteld worden. Regie: Sabina Fedeli, Anna Migotto, speelduur: 92 minuten, distributie: Piece of Magic Entertainment.

Overzicht van boeken over Anne Frank