Magna Carta (1215) – Betekenis van het ‘Grote Charter’

De Magna Carta (1215) – ook wel ‘het Grote Charter’ geheten – is een van de bekendste grondwettelijke documenten ter wereld. De Magna Carta is een politiek handvest waarin vrijheden voor de Engelse leenmannen en geestelijken, evenals nieuwe regels voor de rechtspraak werden vastgelegd. Op 15 juni 1215 ondertekende de Engelse koning Jan zonder Land (1167-1216) dit document bij Runnymede.

De Magna Carta, een van de bekendste grondwettelijke documenten ter wereld, bevatte 63 artikelen die met name gunstig waren voor de geestelijken en edelen en de macht van de Engelse koning inperkten. Historici en politicologen beschouwen de Magna Carta als een keerpunt in de constitutionele geschiedenis; het was een van de eerste democratische wetten. Uniek was het idee dat iedereen, óók de koning, ondergeschikt was aan de wet.

Inhoud Magna Carta

In de Magna Carta stond onder meer dat Engelse koningen zich voortaan afzijdig dienden te houden van kerkelijke benoemingen. Tevens mocht de Engelse koning niet meer eigenhandig belasting heffen over goederen of inkomsten. Daarvoor moest hij eerst overleg plegen met een raad van baronnen. Deze raad bestond uit 25 leenmannen die de koning controleerden. De beroemdste bepaling uit de Magna Carta was echter artikel 39, waarin stond dat elke vrije man recht had op rechtsbescherming en een eerlijk proces:

“No free man shall be seized or imprisoned, or stripped of his rights or possessions, or outlawed or exiled, or deprived of his standing in any other way, nor will we proceed with force against him, or send others to do so, except by the lawful judgement of his equals or by the law of the land. To no one will we sell, to no one deny or delay right or justice.”

Het negeren of overtreden van de bepalingen door de koning zou leiden tot gewapende interventie.

Het grootste deel van de Magna Carta was overigens haast letterlijk overgenomen uit de eerder door koning Hendrik I (1068-1135) opgestelde The Charter of Liberties, dat de Engelse adel burgerlijke vrijheden verleende.

Nietigverklaring door paus en heruitgaven

Jan zonder Land had de Magna Carta wel ondertekend, onder druk, maar hij verzette zich er hevig tegen. Paus Innocentius III (ca.1160-1216) nam het voor de Engelse koning op en verklaarde de Magna Carta op 24 augustus 1215 nietig. Vervolgens excommuniceerde de paus de rebellen.

Nieuwe afkondigingen van de Magna Carta vonden, in aangepaste vorm, in 1216 en 1217 plaats nadat Jan zonder Land was overleden. In 1225 kwam de definitieve formulering tot stand. Koningen na Jan zonder Land hielden zich geregeld aan de Magna Carta, bijvoorbeeld om in ruil voor vrijheden belasting van de adel te kunnen ontvangen.

Bekendheid

Tegenwoordig wordt de Magna Carta beschouwd als een van de bekendste en belangrijkste grondwettelijke documenten uit de geschiedenis. Dat was lange tijd echter wel anders. Kort na de afkondiging raakte het document al in de vergetelheid en in Engeland speelde het document lange tijd geen rol. Dit veranderde begin zeventiende eeuw dankzij Edward Coke (1552-1634), een jurist die het aan de stok kreeg met koning Jacobus I en om die reden werd opgesloten in de Tower of Londen. Tijdens zijn gevangenschap besloot Coke een geschiedenis van het recht te schrijven. Hij haalde tijdens dit werk de Magna Carta onder het stof vandaan en presenteerde dit document als de oude grondwet van Engeland. Met het historische document in de hand benadrukte hij dat de koning, die zich graag beriep op het goddelijke recht, niet boven de wet stond. Door toedoen van Coke werd het document weer bekend bij het grote publiek.

Magna Carta als duur veilingstuk en werelderfgoed

Via het veilinghuis Sotheby’s in New York kocht een instelling van de Amerikaanse politicus en miljardair Ross Perot (1930) in december 2007 een exemplaar van de Magna Carta uit 1297 voor een bedrag van liefst 21,3 miljoen dollar. Het betrof hier slechts een van de twee versie van de Magna Carta die zich buiten Groot-Brittannië bevinden.

De UNESCO plaatste de Magna Carta in 2009 op de Werelderfgoedlijst voor documenten. Met als argumentatie dat dit manifest uit de Middeleeuwen een “mijlpaal vormde in de geschiedenis van vrijheid en democratie” en mondiale invloed had.

Korte video over de Magna Carta

Bronnen ▼