Margaret Thatcher (1925-2013)

Margaret Thatcher. Britse politica. De eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk. Werd ook wel Iron Lady genoemd.

Margaret Thatcher wordt op 13 oktober 1925 geboren in Grantham als Margaret Hilda Roberts. Haar vader is een groenteboer die zich ook bezighoudt met lokale politiek. Het gezin waarin Thatcher opgroeit hangt het methodisme aan, een stroming in het protestantisme. Thatcher studeert scheikunde aan de universiteit van Oxford en is daarna lange tijd chemicus. Rond het eind van de jaren veertig leert ze, als ze actief is voor de Tories (voorloper van de Conservatieve Partij) in Kent, Denis Thatcher kennen. In 1951 trouwt ze met deze zakenman waardoor haar naam van Margaret Roberts verandert in Margaret Thatcher.

In 1959 wordt Thatcher namens de Tories lid van het Britse Lagerhuis en als in Edward Heath in 1970 premier wordt, benoemt hij Thatcher tot minister van onderwijs en wetenschap. Ze is dan de enige vrouw in het kabinet. Een van haar eerste maatregelen als minister is het afschaffen van gratis schoolmelk. Dit komt haar op veel kritiek te staan en levert haar de schertsende bijnaam “Thatcher Thatcher, Milk Snatcher” op. In haar periode als minister weet ze te voorkomen dat de Open Universiteit gesloten wordt.

Als de Conservatieven in 1974 de verkiezingen niet winnen, is Thatcher niet langer minister. Een verkiezing om het leiderschap van de Conservatieve Partij wint ze van Edward Heath. Van 1975 tot 1979 leidt ze hierna de oppositie.

Premier

Na de verkiezingen van 1979 wordt Thatcher premier. Zowel in 1983 als in 1987 wordt ze herkozen. De vrouw die bekend wordt onder de naam Iron Lady (IJzeren Dame) regeert in totaal elf jaar, zes maanden en 26 dagen. Daarmee is ze de langstzittende Britse premier sinds 1827 toen de Earl of Liverpool aftrad.

Tijdens de regering van Thatcher wordt de macht van de centrale regering versterkt en de macht van vakbewegingen ingeperkt. Thatcher stelt het individu en particulier ondernemerschap centraal. In de eerste twee jaar van haar premierschap daalt de economische productiviteit sterk en neemt de werkeloosheid toe tot drie miljoen Britten. Erg geliefd is Thatcher in deze periode niet. Zeker niet omdat Groot-Brittannië er al niet erg goed voorstond toen ze aantrad. De industrie was toen al sterk verouderd en voortdurende arbeidsconflicten verhinderden noodzakelijke vernieuwingen. Gedurende haar eerste jaren is er weinig vooruitgang geboekt.

Margaret Thatcher: “The Lady is not for Turning”

Falklandoorlog

In 1982 breekt de Falklandoorlog uit. De Argentijnse junta van Leopoldo Galtieri bezet dan de Falklandeilanden die een overzees gebiedsdeel van het Verenigd Koninkrijk zijn. De Argentijnse legerleiding vermoedt dat Groot-Brittannië niet op de bezetting zal reageren omdat het land te kampen heeft met zware economische en sociale problemen. Margaret Thatcher besluit echter wel te reageren. In haar ogen kan een reactie op de Argentijnse invasie juist zorgen voor meer eenheid in Groot-Brittannië. Het land verklaart Argentinië de oorlog en in juli landen Britse troepen op de Falklandeilanden. Groot-Brittannië weet de eilanden vrij eenvoudig te heroveren. Na enkele weken kan Margaret Thatcher de overwinning uitroepen. Volgens velen is het haar reactie op de Falklandcrisis geweest die zorgde voor haar verkiezingsoverwinning in 1983 waarmee ze haar tweede ambtstermijn veilig stelde.

Europa

In 1984 ontsnapt Margaret Thatcher aan de dood. De IRA pleegt dan een bomaanslag tijdens een partijconferentie in Brighton. In haar tweede ambtstermijn besluit Thatcher dat enkele tientallen verliesleidende mijnen gesloten moeten worden. Ondanks veel protesten, stakingen en gewapende conflicten tussen mijnwerkers en politie krijgt Thatcher het toch voor elkaar de mijnen te sluiten.

Het Groot-Brittannië onder Margaret Thatcher is aanvankelijk niet anti-Europa. Thatcher ziet de EG als een goed middel om de onderlinge handel te bevorderen en als een krachtig blok van vrije landen tegen het Sovjetblok. Wel maakt ze zich hard voor een in haar ogen eerlijkere begroting. Met name op het gebied van Europese landbouw- en visserijbeleid vindt ze de Britse bijdrage te hoog in vergelijking met de opbrengst. “We want our money back” werd in dit kader een beroemde uitspraak van haar geworden. Thatcher slaagt er uiteindelijk in de uitgaven aan de EG flink te verminderen. Op 2 juni 1980 wordt hierover een akkoord bereikt. Met name in de laatste jaren van haar premierschap ligt Thatcher vaker overhoop met Brussel.

In 1990 treedt Thatcher af als premier. Dit na rellen in heel Groot-Brittannië over de invoering van de poll tax, een inkomensonafhankelijke belasting. De conservatieve partij ziet het dan niet meer zitten in Thatcher en verschillende conservatieven dagen haar uit om het leiderschap. Thatcher besluit dan dat aftreden eervoller is dan ontslagen worden. Tijdens haar laatste kabinetszitting neemt Thatcher met tranen in de ogen afscheid.

Na haar aftreden geeft Margaret Thatcher over de hele wereld lezingen. In 2001 houdt ze hier op doktersadvies mee op. De IJzeren Dame onthult op 21 februari 2007 een bronzen standbeeld van zichzelf in het Britse parlementsgebouw. Het beeld staat tegenover het standbeeld van Thatcher’s voorbeeld Winston Churchill. Bij de onthulling merkt ze op dat ze liever een ijzeren standbeeld had gehad en zegt ze dat ze hoopt dat dit keer het hoofd op het beeld zal blijven zitten. Een eerder standbeeld van haar is dan al eens onthoofd.

Halverwege 2008 wordt in Groot-Brittannië heftig gediscussieerd over de vraag of Thatcher na haar dood een staatsbegrafenis zal krijgen. Die eer was tot dan toe alleen weggelegd voor Winston Churchill en leden van de koninklijke familie. De dochter van de voormalige Britse premier, Carol Thatcher, publiceert in 2008 een boek over haar moeder. In dat boek schrijft ze onder meer over de dementie waar Thatcher mee te kampen heeft.

Op 8 april 2013 overlijdt de Iron Lady. Op verzoek van haar eigen familie kreeg ze geen staatsbegrafenis, maar een ceremoniële uitvaart met militaire eer. Kort na haar dood werd bekend dat Londen een museum, annex bibliotheek krijgt ter ere van Thatcher.

Ook interessant: Hoe Britten en Europeanen elkaar vormden
Boek: Margaret Thatcher – The Autobiography