Meulefrans – Bijzondere symbolen van de molenaar

Molenaars hanteerden vroeger soms een complex systeem om het gewicht van zakken graan of meel te noteren. Deze symbolen werden met houtskool op de zakken aangebracht. Er kon mee geteld worden van 1 tot 99. Voor buitenstaanders was de betekenis van de symbolen meestal onduidelijk. Het leek op een soort geheimschrift, waardoor men in de volksmond ook wel sprak van ‘meulefrans’ (molenaars frans).

Op bijgaande prent van Jan Luyken is een molenaar te zien die even uitrust op een zak graan of meel. Met zijn hand lijkt hij onderwijl de zakken te tellen die rondom hem liggen en worden gedragen door enkele mannen. Duidelijk is dat deze molenaar zich ook bediende van ‘meulefrans’ want op de voorste zakken zijn enkele onbekende symbolen te zien.

Je kunt je afvragen waarom de molenaars niet gewoon gebruik maakten van getallen. Dit was echter een bewuste keus. Vroeger werd op veel plaatsen namelijk belasting geheven op de opbrengst van de molens. En de bedragen die men moest betalen waren dusdanig hoog dat menig molenaar probeerde de belasting te ontduiken. Hiervoor werd een geheimschrift ontwikkeld waarmee men het gewicht op de zakken meel of graan kon aangeven. Onderling konden de molenaars zo wel controleren hoeveel er in de zakken zat, maar de commiezen (administratieve ambtenaren) begrepen er helemaal niets van.

Logica

Geheimschrift dus, maar toch zat er wel enige logica in de symbolen. Met een streepje vóór een getalsymbool kon men bijvoorbeeld aangeven dat een gewicht bijna was gehaald. En stond het streepje achter het symbool dan zat er juist ietsje meer in de zak. Hieronder een voorbeeld van het ‘molenaarsschrift’ zoals te zien in Openluchtmuseum Bokrijk in Genk (België).

Het is niet helemaal bekend hoeveel molenaars zich van ‘meulenfrans’ bedienden. De praktijk zou met name populair zijn geweest in Zeeland, een gebied waar veel consumptiegranen werden verbouwd. Ook in Oost- en West-Vlaanderen werd door de molenaars op verschillende plekken echter een geheimschrift gebruikt.

Bronnen ▼