Musea in coronatijd: ‘Kijken’ naar kunst via de telefoon

Het LAM was net een jaar open toen het door corona in lockdown moest. Met het sluiten van de museumdeuren, zagen de medewerkers nieuwe deuren openen. De digitale vorm werd aangegrepen als kans voor een nieuwe invalshoek en de collectie werd op een andere manier ingezet. Geen vlogs of online tours voor dit eigenwijze museum, maar hapklare Kunstsnacks en praten over kunst via De Kijktelefoon. Na het oudste museum van Nederland, is het nu de beurt aan het jongste museum om te vertellen over hun initiatieven.

Anders kijken

Dorien Laan, conceptontwikkelaar bij het LAM, vertelt dat ze het fysieke museumbezoek niet wilden proberen om te zetten naar een online variant, maar dat ze echt op zoek zijn gegaan naar hoe ze het digitale in deze tijd kunnen benutten. Ze startten hun eigen Thuis Museum op Instagram met een dagelijkse Kunstsnack, bestaande uit een korte kijkopdracht. Dorien Laan:

‘Met het sluiten van de deuren vroegen we ons direct af: wat is de kern en hoe kunnen we die blijven delen? Aanzetten tot anders kijken en persoonlijke aandacht, daar draait het voor ons om. Wanneer je een verbinding met je eigen leven kunt leggen, wordt een kunstwerk ontroerend, leerzaam, afstotend of grappig en zet het je aan het denken. In de Kunstsnacks gebruiken we de kunstwerken uit de collectie als prikkel om met nieuwe ogen naar je eigen omgeving te kijken.’

Een voorbeeld van een opdracht is om thuis opzoek te gaan naar iets dat niet eetbaar is, maar eruitziet ‘om op te vreten’. Net als het fotokunstwerk van zeepjes die op snoepgoed lijken. Of, laat jezelf verdwijnen door je kleding af te stemmen op een zelfgekozen achtergrond of voorwerp, zoals ‘kameleonkunstenaar’ Liu Bolin. Het Thuis Museum account telt bijna 1800 volgers. Ook verspreiden ze de Kunstsnacks via een tijdelijke nieuwsbrief aan zo’n duizend abonnees. Laan vertelt dat ze aan de reacties ziet dat mensen anders om zich heen gaan kijken.

‘We krijgen veel respons. Elke dag sturen mensen hun eigen blik op iets dagelijks in. Van jong tot oud ziet vol enthousiasme nieuwe dingen.’

Bellen met een medewerker

Een ander initiatief sinds de tijdelijke sluiting is De Kijktelefoon. Iedereen die behoefte heeft aan een positief gesprek rondom kunst kan zich opgeven en wordt, op de woensdag- of vrijdagmiddag, gebeld door een medewerker. Na een korte kennismaking kiest hij of zij een werk uit de collectie, speciaal voor de beller, en beschrijft het kunstwerk.

‘Door te luisteren, erover te praten en je verbeeldingskracht te gebruiken, zie je het werk zonder te kijken. Wie het leuk vindt, sturen we na afloop nog een foto van het kunstwerk toe.’

Toen het museum nog open was, kreeg Laan regelmatig te horen van bezoekers dat ze nog nooit zoveel gepraat hadden in een museum. Praten in het museum vinden ze bij het LAM dan ook belangrijk. Niet om het praten zelf, maar om het delen.

‘Samen zie je meer. En via de kunst kom je op de meest mooie gespreksonderwerpen. Deze gesprekken zetten we voort met De Kijktelefoon. We ontvangen wekelijks belverzoeken van over de hele wereld: van Los Angeles tot Athene en van Pakistan tot Parijs. We bellen met bezoekers die het museum kennen, maar ook met mensen die nog nooit van ons gehoord hadden. Het mooie aan De Kijktelefoon is dat verbeeldingskracht over elke afstand aangesproken kan worden. Verbeeldingskracht en persoonlijk contact bieden een welkome afleiding – zeker in deze tijd.’

De Kijktelefoon en de Kunstsnacks blijken zo goed te werken, dat het LAM ze na het openen van de deuren blijft voortzetten. De vorm en frequentie worden wel iets aangepast.

Eigenwijs museum

Bij de Kunstsnacks en De Kijktelefoon vindt Laan het belangrijk dat de drempel zo laag mogelijk is. Kennis van kunst is niet nodig. Ook voor een fysiek bezoek aan het museum geldt dat. Het LAM bevindt zich in Lisse op het Landgoed Keukenhof en is een privaatmuseum van de VandenBroek Foundation, opgericht door een deel van de familie Van den Broek, bekend van de supermarkten. Alle kunst in het museum heeft te maken met eten, drinken of winkelen. Het draait bij het LAM om de ervaring van het kijken. ‘Liever een paar werken echt goed bekijken, dan alles een beetje’, stelt Laan.

Bij het LAM pakken ze alles dan ook net iets anders aan. In het museum hangen geen tekstbordjes met de naam van de kunstenaar of andere gegevens bij de kunstwerken, zodat je wordt uitgedaagd zelf goed te kijken. Als je er meer over wilt weten, kun je een medewerker aanspreken. Ze maken steeds wisselende presentaties van de eigen collectie waardoor je elke keer met nieuwe ogen naar iets vertrouwds kijkt. Blockbusters of andere grote publiekstrekkers vinden ze niet aantrekkelijk. ‘We streven niet naar grote aantallen, maar meten succes af aan de kwaliteit van het bezoek’, legt Laan uit. Ook hanteerden ze al tickets met een tijdslot op reservering, om zo de kijkervaring te kunnen waarborgen. Bijzonder is ook dat je bij het LAM kan kiezen om een ticket te kopen en daarmee het museum te sponsoren, óf om een gesponsord ticket aan te vragen. In het laatste geval sponsort het museum de bezoeker als kijker.

Het LAM is vanaf juni weer open op de woensdag en vrijdag en in het weekend. De andere dagen zijn gereserveerd voor groepen uit het onderwijs. Voordat ze de deuren heropenen, draaien ze eerst een testdag. ‘Zo kunnen we ons de nieuwe regels eigen maken. Vrijdag 5 juni verwelkomen we vol vertrouwen en zin de bezoekers weer in het museum,’ aldus Laan.

~ Leonie Wingen

Lees ook: Musea in coronatijd: Online tours door oudste museum van Nederland