Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 28 | Signalementen week 31/32 >>>

Selectie week 29/30 (2022)

Het dorp, ik weet nog hoe het was

Er wordt weleens gezegd dat het de goede oude tijd was, maar klopt dat wel? Een vijftigtal getuigen nemen ons mee naar het Vlaamse dorpsleven in de jaren ’40, ’50 en ’60. Ze vertellen over gewoonten en gebruiken, over huizen zonder het minste comfort, kinderarbeid en kindersterfte. Maar ook over het rustige platteland, goede buren en samenhorigheid. We maken kennis met de echte dorpsmentaliteit die gekenmerkt werd door de nodige couleur locale. Snel zal blijken dat de sociale omgang zich meestal beperkte tot het dorp waar men louter bekenden tegen het lijf liep, waar de voordeur nog openstond en waar de band tussen de mensen, in een tijd met weinig maatschappelijke zekerheid, sterker was dan nu.
Bespreking: Hoe beter was ‘vroeger’?
Kleurenatlas van de natuur

In deze spectaculaire kleurengids van de natuur worden 110 individuele kleurenstalen gekoppeld aan 19e-eeuwse voorbeelden uit de natuur; zowel uit het dierenrijk, de plantenwereld als de wereld van de mineralen. Deze uitgave is samengesteld ter gelegenheid van het 200-jarig jubileum van de door Patrick Syme herziene lijst van Werner’s Nomenclature of Colours. Dit was lange tijd het standaardwerk over kleur en werd onder andere gebruikt door Charles Darwin in zijn wetenschappelijke observaties.
Sjaantje. De muze van Isaac Israels

Op het Amsterdamse Leidseplein ontmoeten eind negentiende eeuw de schilder Isaac Israels en naaister Sjaantje van Ingen elkaar. Hij herkent haar als een model van zijn vriend George Breitner. Israe?ls weet haar over te halen om voor hem te poseren. Voor enige tijd doet Sjaantje dit en als zij op een dag zonder verklaring wegblijft, realiseert Isaac zich dat hij erg aan haar gehecht is geraakt. Als Sjaantje weer opduikt, maakt Isaac het absolute naaktschilderij als uiting van zijn liefde en als eerbetoon aan haar schoonheid.
De mensenmaatschappij

Hoe zitten mensen in en aan elkaar? Hoe werken menselijke strevingen op elkaar in, vaak met gevolgen die voor niemand voorzien of bedoeld zijn?
Hoe is het mogelijk dat samenlevingen zich in de loop van enkele duizenden jaren hebben uitgebreid van overlevingshordes met een paar dozijn leden tot staten die honderden miljoenen onderdanen kunnen omvatten en markten die miljarden mensen verbinden? In een strak en overtuigend betoog, gescherpt aan de ervaring van meer dan een halve eeuw doceren, stelt Abram de Swaan de kernproblemen van het samenleven aan de orde.
De Veluwe gereformeerd

De zestiende eeuw staat bekend als de eeuw van politieke en religieuze verandering. Jos de Weerd onderzoekt hoe de omwenteling van kerk en wereld werd beïnvloed door lokale gemeenschappen, en andersom. Hij richt zich daarbij op de Veluwe, een deel van het hertogdom Gelre dat een strategische rol speelde in de machtsverhoudingen in de Nederlanden.
Bespreking: Hoe de kousen in de 16e eeuw langzaam zwart kleurden
Buitengewone transporten. Deportaties van Joden uit Nederland, 1940-1945
In Buitengewone transporten wordt het verhaal verteld van de deportaties van Joden, Roma en Sinti uit Nederland in de periode 1940-1945. Centraal daarin functioneerde kamp Westerbork dat voor bijna ieder van hen als depot diende, een tussenstation tussen huis en haard en de concentratie- en vernietigingskampen elders in Hitler-Duitsland. Met meer dan 100 transporten werden 107.000 personen gedeporteerd. Van hen overleefden slechts 5.000 mensen. In dit boek is voor het eerst de verspreide kennis over de Jodentransporten bijeengebracht. Maar ook is veel nieuwe informatie uit recent onderzoek opgenomen.
De Perzen
Onze kennis over het Perzische rijk is van oudsher afkomstig van Griekse schrijvers zoals Herodotus. Maar de gerenommeerde hoogleraar Lloyd Llewellyn-Jones doet nu een beroep op originele Achaemenidische bronnen. Op basis van inscripties, kunst en recente archeologische ontdekkingen vertelt hij de geschiedenis van dit eerste grote rijk uit de oudheid door de ogen van de Perzen en de Grote Koningen die het rijk bestuurden.
Bespreking: Het onbegrepen Perzische rijk
Verwante paters en broeders

Lilbosch, gesticht in 1883, heeft in de 20ste eeuw te midden van de trappistenabdijen in Nederland en België een heel eigen positie ingenomen. Het geniet faam vanwege de innovatieve wijze waarop landbouw en veeteelt werden en nog steeds worden bedreven. Geheel tegen de solitaire natuur van de trappisten in kende het tot in de Tweede Wereldoorlog een bloeiend jongensinternaat.
De ontdekking van het speciale kind
Annemieke van Drenth onderzoekt aan de hand van de geschiedenis van de Haagse Idiotenschool hoe speciale kinderen in de loop van de negentiende eeuw ontdekt werden. Dominee Cornelis E. van Koetsveld richtte deze eerste school voor speciaal onderwijs op met steun van de zeer betrokken koningin Sophie. Kinderen die niet mee konden komen in het gewone lager onderwijs werden er onder de noemer ‘idioot’ opgenomen.
Bespreking: Idiotenschool in Den Haag markeerde begin van speciaal onderwijs
Misdaad en straf in een Hollandse stad: Haarlem, 1245-1615
In dit boek zet de historicus Maarten Müller op een rij wat er is te vinden over misdaad en straf in Haarlem in de periode 1245-1615. Die misdaad varieerde van diefstal tot moord, maar omvatte ook ketterij en tovenarij. De bestraffing ervan liep uiteen van ‘vaderlijke raad’ voor jonge dieven, bedelaars of vechtersbazen tot verbanning en de doodstraf door ophanging of onthoofding, al dan niet voorafgegaan door ‘pijnlijke ondervraging’.