Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 29/30 | Signalementen week 33/34 >>>

Selectie week 31/32 (2022)

Strategie en tactiek
De geschiedenis van de krijgskunst is weer terug op het wereldtoneel. De oorlog in Oekraïne maakt dat pijnlijk duidelijk. Oorlogen zijn cesuren, ze laten littekens na met jarenlange impact op de internationale relaties. Tot ver na het sluiten van het vredesverdrag blijven de gevolgen nazinderen. Luc De Vos, emeritus professor militaire geschiedenis, brengt inzicht in de strategie en tactiek van de krijgskunst. Helder en toegankelijk fileert hij de westerse oorlogsgeschiedenis, van de prehistorie tot vandaag. Hij brengt de principes en de regels van het oorlogvoeren in kaart – te land, ter zee of in de lucht; en laat de belangrijkste militaire theoretici uit de Chinese, Romeinse en Europese geschiedenis aan het woord.
Ik kan u niet uitleggen wat de oorlog is
In september 1914, een maand na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, trekt César Vincent, een twintigjarige boerenjongen, naar de garnizoensstad Briançon om opgeleid te worden tot soldaat. Met het leger reist hij vervolgens het front af, van de Somme tot Verdun. Hij leert de oorlog kennen in zijn gruwelijkste, onmenselijkste gedaante. Zijn enige houvast is de troost dat het leven in zijn geboortedorp intussen gewoon doorgaat. Vrijwel dagelijks schrijft hij brieven naar huis. Een eeuw lang liggen de brieven van César in een oude kist op de boerderij van zijn familie. Dan vraagt een achterneef, Lionel Vincent, zijn Nederlandse buurvrouw Mies Haage of zij er misschien interesse in heeft. Tot het einde van haar leven is Mies bezig met de ontcijfering en de vertaling van de brieven. Het resultaat is een ijzingwekkend ooggetuigenverslag van een oorlog.
Het gezicht van de Eerste Wereldoorlog

Het bijzondere verhaal van de grondlegger van de plastische chirurgie in de Eerste Wereldoorlog. In Het gezicht van de Eerste Wereldoorlog vertelt historicus Lindsey Fitzharris het buitengewone verhaal van de baanbrekende chirurg Harold Gillies, die in de Eerste Wereldoorlog de verwonde gezichten van soldaten behandelde en daarmee de eerste stappen richting de moderne plastische chirurgie zette.
Bespreking: ‘Facemaker’ Harold Gillies gaf verminkte soldaten hun waardigheid terug
Een kleine wereldgeschiedenis in 50 boeken
Daniel Smith neemt ons mee op een historische excursie langs bekende en minder bekende boeken, zoals het Gilgamesj-epos – een van de oudste literaire werken van circa 2100 v.C. –, de werken van Plato en Confucius, en de belangrijkste boeken van recentere auteurs, van William Shakespeare tot Stephen Hawking. Stuk voor stuk boeken die een product zijn van hun tijd en essentieel waren bij het vormen van onze wereld. Een kleine wereldgeschiedenis in 50 boeken zal je helpen om al deze werken in hun context te plaatsen en zo duidelijk te maken hoe ze onze wereldgeschiedenis hebben gevormd.
Fragment: Het Gilgamesj-epos, het oudste fictiewerk ter wereld
Indiculus
In Indiculus beschrijft Luit van der Tuuk de spirituele belevingswereld van de vroege middeleeuwen. Voor de vroege middeleeuwer waren de waarneembare en de bovenzinnelijke wereld volledig met elkaar verweven, laat Luit van der Tuuk zien in Indiculus. Iedereen was zich voortdurend bewust van de aanwezigheid van bovennatuurlijke machten die invloed uitoefenden op het aardse bestaan. Van der Tuuk beschrijft in dit boek de spiritualiteit in de vroege middeleeuwen. Als kapstok gebruikt hij de ‘Indiculus superstitionem et paganiarum’, Latijn voor ‘kleine lijst van bijgelovige en heidense gebruiken’.
Fragment: Vrouwen die macht over de maan uitoefenen
Bespreking: ‘Heidense smeerlapperij’
Dichterbij Vincent
Zijn hele carrière beeldde Vincent van Gogh alledaagse objecten uit in zijn tekeningen en schilderijen. Enkele van zijn materiële attributen zijn dankzij Vincents schoonzus Jo van Gogh-Bonger (1862-1925) bewaard gebleven, zoals een Franse aardewerken bloemenvaas, een Normandische koperen melkkruik en een Franse rieten stoel waarin een aantal van zijn Franse modellen poseerden. Veel van zijn befaamde bloemstillevens tonen ‘vazen’ die dit eigenlijk niet zijn. Vincent plaatste zijn boeketten in uiteenlopende objecten, zoals majolica apothekerspotten en aardewerken voorraadpotten.
Tolerantie & Coornhert

De in Tolerantie & Coornhert bijeengebrachte teksten zijn filosofisch-historische verkenningen, geschreven tussen 2010 en 2022. Pas met het schrijven van het grote openingsessay ‘Tolerantie in tweevoud’ en het nawoord ‘Coornhert als Pelagius redivivus’ – beide uit 2022 – werd duidelijk, dat en hoe deze stukken met de chronologisch daaraan voorafgaande teksten op een vooraf niet vermoede wijze samenhingen. Zij hebben een gemeenschappelijk richtpunt: de opheldering van de inhoudelijke, conceptuele binding van Coornhert aan het (katholieke) geloof van zijn voorvaderen, waarin hij was grootgebracht.
Verzameldrift
Nanne Ottema (1874-1955) was als bestuurder, conservator, notaris, publicist en spreker actief in het Friese culturele leven. Hij stelde een wereldberoemde keramiekcollectie samen die resulteerde in het Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden. Zijn collectie en het door hem vergaarde vermogen liet hij na aan de door hem opgerichte Ottema-Kingma Stichting, die zijn levenswerk voortzette. Zijn roem is zo langzamerhand in zijn onmetelijke verzamelingen verzonken, maar in zijn tijd was hij een vermaard, berucht en dominant persoon.
Een Eervol bestaan
Het KNIL was raciaal verdeeld, vanaf het begin tot het eind van zijn bestaan. Hollanders en Indo-Europeanen, Javanen, Ambonezen en verschillende andere etniciteiten maakten deel uit van dit leger overzee. Velen van hen ontvingen de Militaire Willemsorde en andere onderscheidingen, waardoor menig militair het aureool van held kreeg. Nu staat het koloniale leger in een verdacht licht. In Een eervol bestaan schetst Vilan van de Loo een verrassend portret van dit leger door contemporaine documenten te gebruiken, zoals dagboeken, brieven, krantenartikelen, nota’s, rapporten, liedjes en romanfragmenten.
Bespreking: Een geschiedenis van het KNIL
Voor Oekraïne

Voor Oekraïne is een selectie van de meest opmerkelijke toespraken die president Zelensky aan de vooravond van en sinds de inval van Rusland heeft gehouden. Vanaf 21 februari, vooruitlopend op de aanval, roept hij de Oekraïense bevolking plechtig op zich tot één natie te verenigen. Het boek bevat dramatische redevoeringen van de ochtend en de avond van de invasie, maar ook institutionele toespraken voor het Amerikaanse Congres, het Franse, Engelse, Nederlandse en Belgische parlement en talrijke toespraken tot de Oekraïense bevolking, uitgezonden op sociale netwerken.
Schriftspiegel
Onderzoekers blijven struikelen over de moeilijke handschriften uit vervlogen eeuwen. De archieven organiseren cursussen om hen te helpen. Maar een goed hand- en leerboek ontbreekt sinds decennia. De auteurs van de laatste paleografische atlas hebben gezorgd voor een goed nieuw boek.