Onderzoek naar Duitse WOI-loopgraven op Nederlands grondgebied

In het Bergherbos in de gemeente Montferland is het eerste archeologische onderzoek in Nederland naar resten uit de Eerste Wereldoorlog uitgevoerd. Het onderzoek, dat werd uitgevoerd in opdracht van Natuurmonumenten, had tot doel meer duidelijkheid te verkrijgen over enkele unieke, militaire resten uit de Eerste Wereldoorlog.

Natuurmonumenten is in het kader van het Europese Interregproject ‘Speuren naar bosgeschiedenis‘ al enkele jaren bezig de cultuurhistorische elementen in het Bergherbos bij Beek te herstellen en beter zichtbaar te maken voor haar bezoekers. RAAP Archeologisch Adviesbureau voerde daarom in september een proefsleuvenonderzoek uit op twee plaatsen in het Bergherbos. Naast de locatie met resten van een Duits loopgravensysteem uit de Eerste Wereldoorlog is ook onderzoek gedaan naar negentiende-eeuwse plant- en zaaibedden voor de bosaanleg met naaldbomen en eiken.

Het Bergherbos ligt deels op voormalig Duits grondgebied. In deze bosdelen nabij Elten, zijn de voor Nederland unieke restanten van een loopgravenstelsel uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Door een grenscorrectie in de zestiger jaren van de vorige eeuw kwamen deze Duitse loopgraven op Nederlands grondgebied te liggen.

Stelsel van 84 betonnen bunkers

De loopgraven zijn in 1917 door de Duitsers aangelegd omdat zij vreesden dat Nederland zich aan de zijde van de geallieerden zou scharen. Om een mogelijke aanval af te weren, legden ze een stelsel van 84 betonnen bunkers en loopgraven aan op de westflank van het bos. Na de Eerste Wereldoorlog werd in het Verdrag van Versailles bepaald dat zich geen militaire objecten in het Duitse Rijnland mochten bevinden. Daarom zijn de betonnen bunkers in 1921 opgeblazen onder supervisie van Franse militairen.

Natuurmonumenten heeft de afgelopen jaren de loopgraven weer zichtbaar gemaakt door begroeiing weg te halen. Door het archeologisch onderzoek is nu duidelijk hoe de loopgraaf er oorspronkelijk uit heeft gezien, zodat delen ervan in de toekomst gereconstrueerd kunnen worden. Tijdens het veldwerk zijn spandraden gevonden, die erop wijzen dat de wanden van de loopgraaf uit houten schotten bestonden. Verder lijkt het er op dat de Franse militairen hun opdracht grondig uitvoerden: in de loopgraaf zijn geen resten van militaire uitrustingen of munitie gevonden.

Het archeologisch onderzoek uitgevoerd door RAAP is eveneens een onderdeel van het Interregproject ‘Speuren naar bosgeschiedenis’. Natuurmonumenten hoopt met de nieuwe inzichten in de toekomst de loopgraaf in het Bergherbos te kunnen herstellen en voor bezoekers beleefbaar te maken.

Overzicht van boeken over de Eerste Wereldoorlog